Üzüm fidanı ne zaman dikilir?
Üzüm fidanı dikiminde doğru zaman seçimi, fidanın kök gelişimi ve sağlıklı büyümesi açısından kritik öneme sahiptir. Yanlış dönemde yapılan dikimler fidanın tutmamasına, kök çürümesine ya da kurumasına yol açabilir.
Genel olarak üzüm fidanı dikiminde şu zamanlar tercih edilir:
- Sonbahar Dikimi (Kasım – Aralık ayları):
Toprak sıcaklığının henüz çok düşmediği, fakat yaprak dökümünün tamamlandığı dönemdir. Fidan kış boyunca toprakta kök salmaya başlar. İlkbaharda hızlı bir şekilde gelişir. Özellikle ılıman bölgelerde sonbahar dikimi daha avantajlıdır. - İlkbahar Dikimi (Şubat – Nisan ayları):
Toprak işlemesi kolaylaştığında, don tehlikesi ortadan kalktığında yapılır. İlkbaharda dikilen fidanlar hızlı büyür, ancak kök gelişimi sonbahar dikimine göre biraz daha zayıf olabilir. - Yaz Dikimi (Önerilmez):
Sıcak hava, hızlı buharlaşma ve kuruma riski nedeniyle fidanların tutma oranı çok düşüktür. Ancak kaplı (tüplü) fidanlar, düzenli sulama yapılmak şartıyla yazın da dikilebilir.
Bölgelere Göre Uygun Dikim Zamanı
| Bölge | En Uygun Dikim Zamanı | Açıklama |
|---|---|---|
| Marmara Bölgesi | Kasım – Aralık, Mart | Sonbahar daha avantajlı |
| Ege Bölgesi | Kasım – Ocak | Ilıman iklim sayesinde kış boyu dikim yapılabilir |
| İç Anadolu | Mart – Nisan | Don riskinden sonra dikim uygundur |
| Akdeniz Bölgesi | Kasım – Ocak | Toprak sıcaklığı uzun süre elverişli kalır |
| Karadeniz Bölgesi | Mart – Nisan | Yüksek nem nedeniyle ilkbahar daha uygundur |
Özet
- İklimi ılıman bölgelerde sonbahar dikimi,
- Soğuk iklimlerde ilkbahar dikimi tercih edilmelidir.
- Don riski ve aşırı sıcaklardan kaçınmak gerekir.
Üzüm fidanı için hangi iklim ve toprak uygundur?
Üzüm, uyum kabiliyeti yüksek bir bitki olsa da en yüksek verimi almak için uygun iklim ve toprak seçimi gerekir. Yanlış bölgede veya yanlış toprakta yapılan dikimler fidanların gelişimini yavaşlatır ve ileride verim kayıplarına yol açar.
İklim Özellikleri
- Sıcaklık: Üzüm yetiştiriciliği için yıllık sıcaklık ortalaması 10-20°C arasında olmalıdır. Kışın -15°C’nin altına düşen bölgelerde kök ve göz donmaları yaşanabilir. Yazın ise 35°C’nin üzerine çıkan sıcaklık, özellikle sulama yapılmazsa yaprak ve meyvelerde yanıklara neden olur.
- Güneşlenme: Üzüm bitkisi bol güneş isteyen bir türdür. Yılda 1200-1500 saat güneşlenme süresi idealdir. Güneş, fotosentezi artırarak üzümün şeker oranını yükseltir.
- Yağış: Aşırı yağış kök çürümesine ve mildiyö gibi mantar hastalıklarına yol açabilir. Yıllık 600-800 mm yağış idealdir, fakat bu yağışın çoğunluğu ilkbahar ve sonbahara yayılmalıdır. Yaz aylarında sulama desteği gerekir.
- Rüzgar: Sert ve sürekli rüzgarlar bağ tesislerinde zarara neden olur. Bu yüzden rüzgâr kıran veya destek sistemleri kurulmalıdır.
Toprak Özellikleri
- Drenaj: Üzüm kökleri fazla suya dayanamaz. Bu nedenle su tutmayan, drenajı iyi topraklar tercih edilmelidir.
- Toprak Derinliği: Fidanın kökleri geniş ve derine yayıldığı için en az 1-1,5 metre derinlikte toprak yapısı gerekir.
- pH: Üzüm için ideal toprak reaksiyonu pH 6-7,5 arasıdır. Aşırı asidik veya kireçli topraklarda gelişim yavaş olur.
- Toprak Yapısı: Tınlı, kumlu-tınlı veya killi-tınlı topraklar en verimli olanlardır. Ağır killi topraklar köklerin hava almasını engeller, verimi düşürür.
- Organik Madde: Toprakta %2-3 civarında organik madde bulunması fidanların güçlü gelişimi için gereklidir.
Uygun İklim ve Toprak Özeti
| Kriter | İdeal Değer / Özellik |
|---|---|
| Sıcaklık | 10-20 °C ortalama |
| Güneşlenme | 1200-1500 saat / yıl |
| Yağış | 600-800 mm (dağılımı önemli) |
| Toprak Derinliği | 100-150 cm |
| Toprak pH’ı | 6,0 – 7,5 |
| Toprak Yapısı | Tınlı, kumlu-tınlı, killi-tınlı |
| Drenaj | İyi olmalı, su birikmemeli |
Özet
Üzüm fidanı için bol güneşli, ılıman iklimli, drenajı iyi ve organik maddece zengin topraklar en uygun koşulları sağlar.
Hangi üzüm fidanı türünü seçmeliyim?
Üzüm yetiştiriciliğinde en kritik adımlardan biri, dikilecek fidan türünü doğru seçmektir. Çünkü her üzüm çeşidi farklı iklim, toprak ve kullanım amacı için uygundur. Yanlış fidan seçimi hem verimi düşürür hem de bağın ekonomik ömrünü kısaltır.
Üzüm Fidanı Seçerken Nelere Dikkat Edilmeli?
- İklim Uygunluğu: Soğuk bölgelerde donlara dayanıklı çeşitler tercih edilmeli.
- Toprak Yapısı: Kireçli veya ağır topraklarda dayanıklı anaçlar kullanılmalı.
- Amaç: Üzümler; sofralık, şaraplık, kurutmalık veya yapraklık amaçla yetiştirilebilir. Bu nedenle fidan seçimi amaca göre yapılmalıdır.
- Pazar Talebi: Bölgedeki alıcıların en çok istediği üzüm çeşidi dikkate alınmalı.
- Hastalık Dayanıklılığı: Özellikle filoksera (asma biti) ve mildiyö gibi hastalıklara dayanıklı çeşitler uzun vadede avantaj sağlar.
Popüler Üzüm Fidanı Türleri ve Kullanım Alanları
| Üzüm Çeşidi | Kullanım Amacı | Özellikleri |
|---|---|---|
| Sultani Çekirdeksiz | Kurutmalık / Sofralık | En çok tercih edilen çeşittir, kurutmaya çok uygundur. |
| Yalova İncisi | Sofralık | Taneleri iri, tatlı, erkenci bir çeşittir. |
| Kalecik Karası | Şaraplık | Anadolu’nun değerli kırmızı şaraplık üzümüdür. |
| Öküzgözü | Sofralık / Şaraplık | Doğu Anadolu’da yetişir, iri taneli ve aromatik yapısı vardır. |
| Narince | Şaraplık / Yaprak | Tokat yöresinde yaygın, yaprağı da çok değerlidir. |
| Amasya | Sofralık | Çekirdekli, ince kabuklu, hoş aromalıdır. |
| Alphonse Lavallée | Sofralık | Siyah iri taneli, dayanıklı ve pazar değeri yüksek bir çeşittir. |
Anaç Seçimi Neden Önemli?
Üzüm fidanlarının çoğu yabani asma anacı üzerine aşılanır. Bunun sebebi köklerin:
- Toprağa uyum sağlaması,
- Kuraklığa dayanıklı olması,
- Hastalıklara karşı güçlü hale gelmesidir.
Örneğin; kireçli topraklar için 41 B anacı, kurak topraklar için 1103 Paulsen anacı tercih edilebilir.
Özet
Üzüm fidanı seçerken sadece çeşide değil, anaç uyumuna, iklime ve pazar taleplerine de dikkat edilmelidir. Yanlış seçim, uzun yıllar boyunca düşük verime sebep olabilir.
Dikim öncesi toprak nasıl hazırlanır?
Üzüm fidanı dikiminde başarı büyük ölçüde toprağın doğru hazırlanmasına bağlıdır. Toprak iyi hazırlanmazsa fidanlar gelişemez, kökler havasız kalır ve ilerleyen yıllarda bağın verimliliği düşer. Bu yüzden dikim öncesi yapılacak işlemler oldukça önemlidir.
1. Toprak Analizi
Dikimden önce mutlaka toprak analizi yapılmalıdır. Analiz sayesinde:
- Toprağın pH değeri,
- Organik madde oranı,
- Azot, fosfor, potasyum gibi besin elementlerinin miktarı,
- Tuzluluk ve kireç oranı öğrenilir.
Analiz sonuçlarına göre eksik besinler gübreleme ile tamamlanır.
2. Derin Sürüm ve Toprak İşleme
- Dikimden birkaç ay önce toprak 50-60 cm derinliğe kadar sürülmelidir.
- Toprağın alt katmanında biriken taşlar ve sert tabakalar kırılır.
- Drenajı artırmak için gerekiyorsa alana kanallar açılır.
3. Organik Madde ve Gübreleme
- Toprağın organik madde oranını artırmak için yanmış çiftlik gübresi (dekara 3-4 ton) uygulanır.
- Ayrıca analiz sonuçlarına göre fosforlu ve potasyumlu gübreler eklenir. Bu besinler kök gelişimini destekler.
4. Dikim Çukurlarının Açılması
- Çukurlar genellikle 40x40x40 cm boyutlarında açılır.
- Çukurun tabanına biraz gübreli toprak serilir.
- Eğer toprak ağır ve killi ise çukur daha geniş açılarak köklerin hava alması sağlanır.
5. Drenajın Önemi
Üzüm kökleri fazla suya dayanıklı değildir. Bu nedenle taban suyu yüksek arazilerde mutlaka drenaj kanalları açılmalıdır. Aksi halde kök çürümesi görülür.
Dikim Öncesi Toprak Hazırlığında Uygulama Tablosu
| İşlem | Zamanı | Amaç |
|---|---|---|
| Toprak analizi | Dikimden 2-3 ay önce | Besin ve pH durumunu öğrenmek |
| Derin sürüm | Dikimden 1-2 ay önce | Sert tabakayı kırmak, toprağı havalandırmak |
| Organik gübre uygulaması | Dikimden 1 ay önce | Organik maddeyi artırmak |
| Çukur açma | Dikimden hemen önce | Fidan köklerine uygun ortam sağlamak |
Özet
Toprak hazırlanırken analiz, derin sürüm, gübreleme ve drenaj ihmal edilmemelidir. İyi hazırlanmış toprak, üzüm fidanının tutma oranını artırır ve uzun yıllar verimli bir bağ kurulmasına yardımcı olur.
Üzüm fidanı nasıl adım adım dikilir?
Üzüm fidanı dikimi dikkatle yapılması gereken bir işlemdir. Fidanın doğru şekilde dikilmesi, köklerin sağlıklı gelişmesi ve ilerleyen yıllarda verimli bir bağ kurulması için çok önemlidir. İşte adım adım üzüm fidanı dikim süreci:
1. Fidanın Hazırlanması
- Fidan dikimden önce kontrol edilir, köklerde kuruma, çürüme veya hastalık olup olmadığına bakılır.
- Kökler çok uzun ise 5-10 cm kısaltılır. Bu işlem köklerin daha kolay tutunmasını sağlar.
- Dikimden önce kökler birkaç saat boyunca su dolu bir kova içerisinde bekletilir. Bu, köklerin suyu çekerek canlanmasına yardımcı olur.
2. Dikim Çukurunun Hazırlanması
- Önceden açılan çukurun tabanına bir miktar yanmış gübreli toprak serilir.
- Ağır topraklarda çukur biraz daha geniş açılmalı, drenaj sağlanmalıdır.
3. Fidanın Yerleştirilmesi
- Fidan çukura dikilirken aşı yeri mutlaka toprak yüzeyinin 5-10 cm üzerinde kalmalıdır.
- Aşı yeri toprağa gömülürse anaç bozulur ve fidan yabaniye dönebilir.
4. Toprakla Kapatma
- Fidan kökleri çukurun ortasına düzgün şekilde yerleştirilir.
- Çukur, üstten gelen ince toprakla kapatılır ve köklerin hava boşluğu kalmaması için toprak iyice bastırılır.
5. Can Suyu Verme
- Dikimden hemen sonra fidan başına 5-10 litre su verilmelidir.
- Bu su, toprağın köklerle temasını artırır ve köklerin daha hızlı tutunmasını sağlar.
6. Fidanın Bağlanması
- Fidan dikimden sonra bir hereğe (çubuk veya kazık) bağlanır.
- Böylece rüzgârdan etkilenmez, düzgün ve dik büyür.
7. İlk Budama
- Fidan dikildikten sonra gövde kısmı iki göz üzerinden kesilir.
- Bu işlem fidanın güçlü sürgünler vermesini sağlar.
Adım Adım Dikim Tablosu
| Aşama | Yapılacak İşlem | Amaç |
|---|---|---|
| Fidan hazırlığı | Kökleri kısaltma, suya batırma | Canlılık ve hızlı tutma |
| Çukur hazırlığı | Gübreli toprak ekleme | Besin desteği |
| Fidan yerleştirme | Aşı yeri toprağın üstünde olacak şekilde | Yabaniye dönmeyi önlemek |
| Toprakla kapatma | İnce toprakla doldurma ve bastırma | Hava boşluğunu önlemek |
| Can suyu verme | 5-10 litre su | Köklerin tutunmasını sağlamak |
| Bağlama | Hereğe sabitleme | Dik büyümeyi sağlamak |
| İlk budama | 2 göz üzerinden kesme | Güçlü sürgün oluşumu |
Özet
Üzüm fidanı dikiminde en önemli nokta, aşı yerinin toprak üstünde kalması, fidanın bol suyla desteklenmesi ve ilk yıl güçlü sürgünlerin oluşması için budamanın yapılmasıdır.
Fidan dikiminde sıra aralıkları ve mesafeler nasıl olmalı?
Üzüm fidanı dikiminde sıra aralıkları ve fidan mesafeleri, bağın verimini, bakım kolaylığını ve ileride yapılacak budama–hasat işlemlerini doğrudan etkiler. Yanlış aralıklarla dikilen fidanlar ya birbirini gölgeleyerek gelişimi engeller ya da arazide gereksiz boşluk bırakır.
Aralık ve Mesafeyi Belirleyen Faktörler
- Çeşit Özelliği: Kuvvetli gelişen çeşitler daha geniş aralık ister.
- Toprak Verimliliği: Verimli topraklarda kök gelişimi hızlı olduğu için daha geniş dikim yapılır.
- Sulama İmkânı: Sulama yapılan bağlarda sık dikim yapılabilir, kuru koşullarda ise geniş aralık gerekir.
- Bağ Tesisi Yöntemi:
- Klasik herek sistemi → daha sık dikim,
- Telli terbiye sistemi → daha geniş dikim.
- Makine Kullanımı: Traktör ve tarım makinelerinin rahat girmesi için sıra aralıkları en az 2,5 metre olmalıdır.
Genel Dikim Mesafeleri
| Dikim Şekli | Sıra Arası (m) | Sıra Üzeri (m) | Kullanım Durumu |
|---|---|---|---|
| Klasik küçük bağ | 2,0 – 2,5 | 1,0 – 1,5 | Küçük aile bağları, herekle yetiştirme |
| Telli terbiye sistemi | 2,5 – 3,0 | 1,5 – 2,0 | Orta büyüklükte ticari bağlar |
| Modern geniş bağ | 3,0 – 3,5 | 2,0 – 2,5 | Makineyle bakım ve hasat yapılan bağlar |
| Sık dikim (deneme) | 1,5 – 2,0 | 1,0 – 1,2 | Kısa ömürlü, yüksek yoğunluklu bağlar |
Örnek Uygulama
- Eğer sofralık iri taneli çeşit dikilecekse → sıra arası 3 m, sıra üzeri 2 m uygundur.
- Şaraplık üzüm çeşitleri için → daha sık dikim (2,5 x 1,5 m) yapılabilir.
- Yaprak üretimi amaçlı bağlarda → geniş dikim tercih edilir, çünkü bol sürgün gelişimine ihtiyaç vardır.
Özet
Üzüm fidanı dikiminde sıra aralıkları genellikle 2,5–3 metre, sıra üzeri mesafe ise 1,5–2 metre arasında olmalıdır. Bu mesafeler, hem fidanların rahat gelişmesini hem de bakım işlemlerinin kolay yapılmasını sağlar.
Dikimden sonra can suyu nasıl verilir?
Üzüm fidanı dikiminde en kritik adımlardan biri, fidanın toprağa yerleştirilmesinden hemen sonra can suyu verilmesidir. Can suyu, fidanın köklerinin toprakla tam temasını sağlar ve hızlı bir şekilde kök salmasına yardımcı olur.
Can Suyu Ne Kadar Verilmeli?
- Yeni dikilen her fidan için 5–10 litre su verilmesi idealdir.
- Toprağın yapısına göre miktar değişebilir:
- Kumlu topraklarda su hızlı süzüldüğü için biraz daha fazla,
- Killi topraklarda ise daha az verilebilir.
Can Suyu Verirken Nelere Dikkat Edilmeli?
- Dikimden hemen sonra verilmelidir.
Fidanın kökleri su ile toprak arasında boşluk kalmadan sıkıca temas etmelidir. - Tek seferde yavaşça verilmelidir.
Su hızla boşaltılırsa toprağın üstünde akıp gider, köklere ulaşmaz. - İkinci bir sulama yapılabilir.
Eğer hava çok sıcaksa veya toprak kuruysa, birkaç gün sonra tekrar 5 litre kadar su verilmelidir. - Aşı yeri ıslatılmamalıdır.
Su kesinlikle fidanın aşı bölgesine değmemelidir, aksi takdirde çürüme riski oluşur.
Can Suyu Uygulama Tablosu
| Toprak Tipi | Verilecek Su Miktarı | Tekrar Sulama Günü |
|---|---|---|
| Kumlu toprak | 8–10 litre | 2–3 gün sonra |
| Tınlı toprak | 6–8 litre | 4–5 gün sonra |
| Killi toprak | 5–6 litre | 6–7 gün sonra |
Can Suyu Sonrası Yapılacaklar
- Toprak hafifçe bastırılarak çatlakların oluşması engellenir.
- Gerekirse fidanın çevresine küçük bir su çanağı yapılır. Böylece sonraki sulamalarda suyun fidan kök bölgesinde kalması sağlanır.
Özet
Can suyu, yeni dikilen üzüm fidanının hayata tutunması için ilk destek gibidir. Doğru miktarda ve doğru zamanda verilen can suyu, fidanın kök gelişimini hızlandırır ve tutma oranını artırır.
Üzüm fidanı dikerken herek veya tel sistemi gerekir mi?
Üzüm bitkisi sarmaşık özelliği olan bir bitkidir. Doğal ortamında ağaçlara veya sağlam bir desteğe sarılarak büyür. Bağcılıkta ise fidanların düzenli, sağlıklı ve verimli gelişebilmesi için herek (çubuk desteği) ya da telli terbiye sistemi kullanılır.
Herek Kullanımı
- Yeni dikilen fidanlar rüzgârdan kolayca etkilenir ve eğilebilir.
- Bu nedenle fidanın yanına 1–1,5 metre uzunluğunda bir herek (çubuk, kamış veya ince kazık) dikilir.
- Fidan buraya bağlanarak dik büyümesi sağlanır.
- Herek sistemi özellikle küçük bağlarda veya ilk yıllarda tercih edilir.
Telli Terbiye Sistemi
- Daha büyük ve modern bağlarda telli sistem kullanılır.
- Telli sistemde, sıra boyunca direkler dikilir ve aralarına 2–3 sıra tel çekilir.
- Fidanlar bu tellere bağlanarak yükselir.
- Böylece:
- Bitki daha fazla güneş alır,
- Hava sirkülasyonu artar,
- Hastalık riski azalır,
- Hasat ve bakım işlemleri kolaylaşır.
Herek mi, Tel mi? Karşılaştırma
| Özellik | Herek Sistemi | Telli Terbiye Sistemi |
|---|---|---|
| Maliyet | Daha ucuz | Daha yüksek başlangıç maliyeti |
| Kullanım Alanı | Küçük bağlar, az sayıda fidan | Büyük ve ticari bağlar |
| Dayanıklılık | Geçici (2–3 yıl) | Uzun ömürlü (15–20 yıl) |
| Verim ve Kalite | Sınırlı | Daha yüksek verim ve kalite |
| Bakım Kolaylığı | Orta | Çok kolay |
Öneri
- Yeni başlayanlar için herek yeterli olabilir.
- Ticari üretim ve uzun ömürlü bağ tesislerinde ise mutlaka telli sistem tercih edilmelidir.
Özet
Üzüm fidanı dikiminde herek veya tel desteği kullanmak şarttır. İlk yıllarda herek yeterli olsa da, profesyonel bağlarda verim ve kalite için telli terbiye sistemi en doğru seçimdir.
İlk yıllarda üzüm fidanı nasıl budanır?
Üzüm fidanı dikildikten sonra ilk yıllarda yapılan budama, bağın gelecekteki şeklini ve verimini belirler. Yanlış yapılan ya da ihmal edilen budama, fidanın zayıf gelişmesine ve verimliliğin düşmesine yol açar.
1. Dikim Budaması
- Fidan dikildikten hemen sonra gövdesi 2 göz üzerinden kesilir.
- Bu işlem, köklerle gövde arasındaki dengeyi sağlar.
- Kökler yeni toprağa alışırken gövdenin fazla yük altında kalması önlenir.
2. İlk Yıl (Birinci Vegetasyon) Budaması
- İlkbaharda çıkan sürgünlerden en kuvvetli olanı bırakılır, diğerleri alınır.
- Bırakılan sürgün hereğe veya tele bağlanır.
- Amaç, ileride omca olacak güçlü bir gövde oluşturmak.
3. İkinci Yıl Budaması
- Gövde yeterli kalınlığa ulaştıysa, bu yıl kolların oluşturulmasına başlanır.
- Çeşide ve kullanılacak terbiye sistemine göre (tek kol, çift kol, T sistemi vb.) sürgünler seçilir.
- Zayıf sürgünler alınır, güçlü olanlar kollar için bırakılır.
4. Üçüncü Yıl ve Sonrası
- Omca şekli artık belirginleşir.
- Kollar üzerinde bırakılacak sürgünlerden göz budaması yapılır.
- Çeşide göre her sürgünde 2–3 göz bırakılarak budama yapılır.
- Böylece bitki hem verime geçer hem de şekil kazanır.
İlk Yıllarda Budama Uygulama Tablosu
| Yıl | Budama Şekli | Amaç |
|---|---|---|
| Dikim yılı | Fidan 2 göz üzerinden kesilir | Kök–gövde dengesi sağlamak |
| 1. yıl | En kuvvetli sürgün bırakılır, diğerleri alınır | Güçlü bir gövde oluşturmak |
| 2. yıl | Kollar oluşturulur, zayıf sürgünler kesilir | Omcanın iskeletini kurmak |
| 3. yıl | Sürgünlerde 2–3 göz bırakılır | İlk verimi almak, şekil vermek |
Öneriler
- Budama mutlaka uygun zamanda yapılmalıdır. (Genellikle kış dinlenme döneminde, Şubat-Mart aylarında)
- Aşırı kesim yapılmamalı, çünkü bu fidanı zayıflatır.
- Yaz döneminde de fazla sürgünler alınarak fidanın enerjisi güçlü sürgünlere yönlendirilmelidir.
Özet
Üzüm fidanında ilk üç yıl yapılan budama, bağın ilerideki verimliliğini, omca şeklini ve ömrünü belirler. Bu yüzden dikimden itibaren bilinçli bir şekilde budama yapılması çok önemlidir.
Yeni dikilen üzüm fidanı nasıl sulanmalı ve gübrelenmeli?
Üzüm fidanı dikildikten sonraki ilk yıllar, kök gelişimi ve sağlıklı büyüme için kritik dönemdir. Bu dönemde doğru sulama ve gübreleme, fidanın güçlü bir omca haline gelmesini sağlar.
Sulama
- Dikimden hemen sonra: Can suyu mutlaka verilmelidir.
- İlk yıl:
- Fidan kökleri henüz yeterince derinlere inmediği için düzenli sulama şarttır.
- Yaz aylarında, hava durumuna bağlı olarak 7–10 günde bir sulama yapılmalıdır.
- Kumlu topraklarda sulama daha sık (5–6 günde bir), killi topraklarda ise daha seyrek yapılabilir.
- Sulama yöntemi:
- Karık sulama veya damla sulama uygundur.
- Fidanın gövdesine suyun doğrudan temas etmemesi gerekir, aksi halde aşı yeri çürüme riski taşır.
- Su çanağı yapma: Fidanın çevresine küçük bir çanak açılırsa sulama suyu kök bölgesinde kalır ve daha verimli olur.
Gübreleme
Yeni dikilen fidanlarda aşırı gübreleme yapılmamalıdır. İlk yıl amaç, fidanın köklenmesi ve güçlü sürgünler oluşturmasıdır.
- Organik Gübre:
- Dikim öncesi verilen yanmış çiftlik gübresi yeterli olur.
- İlk yıl ekstra organik gübre gerekmez.
- Kimyasal Gübre:
- Fidan dikildikten 1–2 ay sonra az miktarda azotlu gübre (örneğin amonyum sülfat veya üre) verilebilir.
- Azot, yaprak ve sürgün gelişimini destekler.
- Aşırı azot kullanımı kök gelişimini zayıflatacağı için dikkatli olunmalıdır.
- İkinci yıldan itibaren:
- Toprak analizine göre fosfor (P) ve potasyum (K) takviyesi yapılmalıdır.
- Fosfor kök gelişimini, potasyum ise sürgün ve meyve kalitesini artırır.
Sulama ve Gübreleme Tablosu (İlk Yıl)
| Uygulama | Zamanı | Miktar / Aralık |
|---|---|---|
| Can suyu | Dikim günü | 5–10 litre |
| Sulama | Yaz aylarında | 7–10 günde bir (iklime göre) |
| Azotlu gübre | Dikimden 1–2 ay sonra | Fidan başına 20–30 gr |
| Fosfor–Potasyum | Genellikle 2. yıldan itibaren | Analize göre |
Özet
Yeni dikilen üzüm fidanlarında ilk yıl düzenli sulama ve dengeli gübreleme yapılmalıdır. Sulamada amaç köklerin kurumasını önlemek, gübrelemede ise fidanın kontrollü ve sağlıklı gelişmesini sağlamaktır.
Üzüm fidanı dikerken yapılan en sık hatalar nelerdir?
Üzüm fidanı dikimi basit gibi görünse de yapılan küçük hatalar, yıllarca verimi olumsuz etkileyebilir. Özellikle yeni başlayan bağcıların düşebileceği bazı yaygın hatalar vardır.
En Sık Yapılan Hatalar
- Yanlış Dikim Zamanı Seçmek
- Fidanın çok soğuk ya da çok sıcak dönemde dikilmesi, köklerin tutmamasına yol açar.
- Özellikle yaz ortasında çıplak köklü fidan dikmek neredeyse imkânsızdır.
- Toprak Analizi Yapmadan Dikim
- Toprağın pH’ı, tuzluluk durumu veya besin eksikleri bilinmezse, ilerleyen yıllarda kök gelişimi zayıflar.
- Aşı Yerini Toprağa Gömme
- En büyük hatalardan biridir.
- Aşı yeri toprağa gömülürse anaç işlevini kaybeder, fidan yabaniye döner.
- Dikim Çukurlarının Yetersiz Açılması
- Çok sığ veya dar çukurlar köklerin rahat gelişmesini engeller.
- Özellikle killi topraklarda daha geniş çukur açılmaması büyük hatadır.
- Can Suyu Vermemek veya Yanlış Vermek
- Can suyu verilmezse kökler toprağa sıkıca tutunamaz.
- Hızlıca dökülen suyun köklere ulaşmadan akıp gitmesi de aynı derecede yanlıştır.
- Herek veya Tel Sistemi Kullanmamak
- Fidan serbest bırakılırsa rüzgârla kırılır ya da eğri büyür.
- İlk yıldan itibaren destek sistemi kurmak gerekir.
- Aşırı Gübreleme
- İlk yıllarda fazla azotlu gübre verilmesi fidanı zorlar.
- Kök gelişimi yerine sadece yaprak gelişimi olur, bu da uzun vadede fidanı zayıflatır.
- Yanlış Sulama
- Fazla sulama kök çürümesine, az sulama ise kurumalara neden olur.
- Düzenli ve dengeli sulama yapılmalıdır.
- Dikim Aralıklarını Yanlış Belirlemek
- Çok sık dikimde fidanlar birbirini gölgeler.
- Çok seyrek dikimde ise alan boş kalır, verim düşer.
- Kalitesiz Fidan Kullanmak
- Sertifikasız, kökleri hastalıklı fidan dikmek, baştan kayıp demektir.
- Mutlaka güvenilir üreticilerden alınmalıdır.
Sık Hatalar ve Sonuçları Tablosu
| Hata | Sonuç |
|---|---|
| Aşı yerini toprağa gömmek | Fidan yabaniye döner |
| Can suyu vermemek | Kökler tutunamaz |
| Yanlış dikim zamanı | Fidan kurur veya don zarar görür |
| Fazla gübre vermek | Kök gelişimi zayıflar |
| Destek sistemi kurmamak | Fidan eğri veya kırık büyür |
Özet
Üzüm fidanı dikiminde yapılan hatalar kısa vadede fark edilmese bile, uzun vadede bağın ömrünü ve verimini ciddi şekilde azaltır. Bu nedenle dikim öncesinden başlayarak her aşamada özen göstermek gerekir.
Verimli bir bağ tesisi için nelere dikkat edilmelidir?
Üzüm yetiştiriciliğinde amaç yalnızca fidanı dikmek değil, uzun yıllar boyunca kaliteli ve bol ürün alabilecek bir bağ kurmaktır. Bunun için bağ tesisinde her adım planlı ve bilinçli yapılmalıdır.
1. Doğru Çeşit ve Anaç Seçimi
- Bölgenin iklimine, toprağına ve pazar talebine uygun üzüm çeşidi seçilmelidir.
- Kireçli veya kurak topraklarda mutlaka uygun anaç kullanılmalıdır. (Örn: 41 B, 1103 P, 140 Ruggeri)
2. Dikim Planı
- Bağın yönü, sıra aralıkları ve makine kullanımına uygunluğu önceden belirlenmelidir.
- Güneş ışığından maksimum yararlanmak için genellikle kuzey–güney doğrultusu tercih edilir.
3. Sulama ve Drenaj
- Modern bağlarda damla sulama sistemi kurulması önerilir.
- Fazla suyun köklerde birikmesini önlemek için drenaj kanalları açılmalıdır.
4. Telli Terbiye Sistemi
- Profesyonel bağlarda verim ve kalite için mutlaka telli terbiye kurulmalıdır.
- Bu sistem sayesinde:
- Bitkiler daha iyi havalanır,
- Güneş ışığını eşit alır,
- Hastalık riski azalır,
- Hasat kolaylaşır.
5. Toprak İşleme ve Gübreleme
- Bağın verimli kalabilmesi için her yıl toprak analizi yapılıp gübreleme buna göre planlanmalıdır.
- Organik madde takviyesi (kompost, çiftlik gübresi) bağın uzun ömürlü olmasını sağlar.
6. Hastalık ve Zararlı Kontrolü
- Mildiyö, külleme, salkım güvesi gibi hastalıklara karşı erken uyarı ve düzenli ilaçlama şarttır.
- Kimyasal ilaç kullanımını azaltmak için biyolojik yöntemler ve kültürel önlemler tercih edilmelidir.
7. Budama ve Şekil Verme
- İlk yıllarda fidanlara omca şekli verildikten sonra her yıl kış budaması ve gerekirse yaz budaması yapılmalıdır.
- Düzenli budama, ürün kalitesini artırır ve fidanı genç tutar.
8. Hasat ve Pazar Planlaması
- Dikilen çeşidin hasat zamanı, saklama koşulları ve pazarda talebi dikkate alınmalıdır.
- İhracata uygun sofralık çeşitlerde dayanıklılık ve raf ömrü, şaraplık çeşitlerde ise aroma ve kalite ön planda tutulmalıdır.
Bağ Tesisi İçin Özet Kontrol Listesi
| Aşama | Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar |
|---|---|
| Çeşit ve anaç seçimi | Bölgeye ve pazara uygun olmalı |
| Dikim planı | Yön, sıra aralıkları, makine girişi |
| Sulama sistemi | Damla sulama ve drenaj şart |
| Destek sistemi | Telli terbiye tercih edilmeli |
| Gübreleme | Analize göre, dengeli yapılmalı |
| Hastalık kontrolü | Erken uyarı ve düzenli bakım |
| Budama | Düzenli ve bilinçli yapılmalı |
| Hasat planı | Pazar ve kaliteye uygun olmalı |
Genel Sonuç
Üzüm fidanı dikmek kadar, verimli bir bağ kurmak da büyük önem taşır. Doğru çeşit seçimi, düzenli bakım, uygun sulama–gübreleme ve modern terbiye sistemleri sayesinde bağlar uzun yıllar boyunca yüksek verim verir.
