Turp, kısa sürede gelişen, düşük maliyetli ve yüksek getirili bir sebze türüdür. Serin iklimleri seven bu bitki, uygun koşullar sağlandığında yalnızca 30–60 gün içinde hasada hazır hale gelir. Hem taze tüketim hem de turşuluk olarak değerlendirilebilmesi, üreticilere farklı gelir fırsatları sunar. Özellikle küçük arazilerde yılda birkaç kez ekim yapılabildiği için, az alandan çok ürün alınabilen ekonomik bir seçenektir.
Türkiye’de en yaygın yetiştirilen türler arasında kırmızı yuvarlak turp, kara turp, beyaz (Daikon) ve mor turp yer alır. Her biri farklı toprak, iklim ve pazar koşullarına uygun özellikler gösterir. Doğru tür seçimi, dengeli gübreleme ve düzenli sulama ile 1 dönümden 3 tona kadar kaliteli ürün elde etmek mümkündür.
Bu yazıda, “Turp yetiştiriciliği nasıl yapılır?” sorusuna adım adım yanıt verilecek; toprak hazırlığından ekim zamanına, sulamadan gübrelemeye, hastalıklarla mücadeleden kârlılık analizine kadar tüm süreç ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Amaç, hem yeni başlayan üreticilere hem de profesyonel çiftçilere yüksek verimli, sürdürülebilir ve kârlı turp üretimi için kapsamlı bir rehber sunmaktır.
Turp Yetiştiriciliği İçin İklim ve Toprak Şartları Nelerdir?
Turp (Raphanus sativus), kısa sürede gelişen, serin iklim sebzelerinden biridir. Kök yapısının hızlı gelişmesi nedeniyle, iklim ve toprak koşullarına oldukça duyarlıdır. Doğru koşullar sağlandığında kısa sürede yüksek verim alınabilir. Bu nedenle yetiştiriciliğe başlamadan önce iklim ve toprak analizinin dikkatlice yapılması gerekir.
1. Turp İçin Uygun İklim Şartları
Turp, serin ve nemli iklimleri sever. Yüksek sıcaklıklar kökün odunlaşmasına ve acılaşmasına yol açar. Serin havalarda ise hem renk canlılığı hem de kök kalitesi artar.
| İklim Özelliği | Uygun Değer / Açıklama |
|---|---|
| Ortalama sıcaklık | 10 – 20 °C arası |
| Optimum çimlenme sıcaklığı | 15 – 18 °C |
| Yüksek sıcaklık etkisi | Kök çatlaması, acılaşma ve erkencilik |
| Düşük sıcaklık etkisi | Büyüme yavaşlar, verim düşer |
| Don dayanımı | Kısa süreli hafif donlara dayanabilir |
| Nem oranı | %60 – %70 (toprakta ve havada yeterli nem olmalı) |
Not: Yazlık turp üretimi yapılacaksa, toprak nemi sık kontrol edilmeli ve düzenli sulama yapılmalıdır. Aksi halde kök çatlamaları ve liflenme görülür.
2. Turp İçin Uygun Toprak Özellikleri
Turp, kök yapısının düzgün gelişebilmesi için gevşek, organik maddece zengin ve derin topraklara ihtiyaç duyar. Sıkı yapılı, taşlı veya aşırı killi topraklarda kök şekli bozulur, pazar değeri düşer.
| Toprak Özelliği | İdeal Değer / Açıklama |
|---|---|
| Toprak tipi | Kumlu-tınlı veya tınlı |
| pH değeri | 6,0 – 7,5 |
| Organik madde oranı | %3 ve üzeri |
| Toprak yapısı | İyi drene edilmiş, havadar |
| Taban suyu seviyesi | Düşük olmalı (fazla su kök çürümesine yol açar) |
Öneri: Ekim öncesi iyi bir toprak hazırlığı yapılmalı, toprağa yanmış çiftlik gübresi veya organik kompost karıştırılmalıdır. Bu, hem kök gelişimini destekler hem de bitkinin dayanıklılığını artırır.
3. Bölgelere Göre Uygun İklim Dönemleri
Türkiye’nin farklı bölgelerinde turp yetiştiriciliği yılın farklı zamanlarında yapılabilir. Aşağıdaki tablo, genel bir rehber olarak kullanılabilir:
| Bölge | Uygun Ekim Dönemi | Hasat Zamanı |
|---|---|---|
| Marmara | Eylül – Ekim / Mart – Nisan | Kasım – Aralık / Mayıs |
| Ege | Ekim – Kasım / Şubat – Mart | Aralık – Ocak / Nisan |
| Akdeniz | Kasım – Aralık / Ocak – Şubat | Ocak – Mart / Nisan |
| İç Anadolu | Mart – Nisan / Ağustos – Eylül | Mayıs – Haziran / Ekim |
| Karadeniz | Mart – Nisan / Eylül | Mayıs – Haziran / Kasım |
| Doğu Anadolu | Nisan – Mayıs | Temmuz – Ağustos |
Kısa bilgi: Turp, kısa yetişme süresi (genellikle 30–50 gün) sayesinde yılda birkaç kez ekim yapılabilen bir üründür.
4. İklim ve Toprak Uyumunun Önemi
Turp kökleri doğrudan tüketildiği için, çevresel koşulların lezzet ve kalite üzerindeki etkisi oldukça belirgindir.
- Aşırı sıcaklarda turp iç kısmı süngerimsi ve acı olur.
- Soğuk ve nemli topraklarda kök düzgün gelişir, parlak renkli ve çıtır bir doku oluşur.
- Dengesiz sulama ise çatlamaya veya iç boşluklarına neden olabilir.
Bu nedenle üretim planı yapılırken toprak analizi, iklim verileri ve yetiştirilecek turp çeşidinin adaptasyon özellikleri dikkate alınmalıdır.
Turp Ekim Zamanı Ne Zamandır? (Bölgelere Göre Ekim Takvimi)
Turp yetiştiriciliğinde ekim zamanı, iklim koşullarına ve üretilecek turp çeşidine göre değişiklik gösterir. Çünkü bazı türler sıcak ortama, bazıları ise serin havaya daha dayanıklıdır. Ekim zamanı doğru seçilmezse, turp kökleri şekilsiz, acı veya süngerimsi olur. Bu nedenle, her bölge için uygun ekim dönemini bilmek yüksek verim için şarttır.
1. Turp Ekim Zamanını Belirleyen Faktörler
Turp tohumunun ekileceği zamanı etkileyen üç ana faktör vardır:
| Faktör | Açıklama |
|---|---|
| İklim koşulları | Ortalama sıcaklık 10–20 °C arasında olmalıdır. |
| Toprak sıcaklığı | En az 5 °C olmalı, ideal olarak 15 °C civarında bulunmalıdır. |
| Çeşit seçimi | Yazlık, kışlık veya geçici türler farklı ekim dönemleri ister. |
Not: Turp tohumu soğuğa dayanıklıdır, bu yüzden erken ilkbahar ve sonbahar ekimleri rahatlıkla yapılabilir.
2. Bölgelere Göre Turp Ekim Dönemleri
Aşağıdaki tablo Türkiye’nin iklim bölgelerine göre ideal ekim ve hasat dönemlerini gösterir:
| Bölge | Ekim Zamanı | Hasat Zamanı | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Marmara Bölgesi | Mart – Nisan, Eylül – Ekim | Mayıs – Haziran, Kasım – Aralık | Ilıman iklimi sayesinde yılda iki dönem ekim yapılabilir. |
| Ege Bölgesi | Şubat – Mart, Ekim – Kasım | Nisan – Mayıs, Aralık – Ocak | Kışları ılıman olduğu için yazlık ve kışlık türler yetiştirilebilir. |
| Akdeniz Bölgesi | Kasım – Aralık, Ocak – Şubat | Ocak – Mart, Mart – Nisan | Kış döneminde açıkta, yazın ise gölgeleme altında yetiştirilebilir. |
| İç Anadolu Bölgesi | Mart – Nisan, Ağustos – Eylül | Mayıs – Haziran, Ekim – Kasım | Yazlık üretim için en uygun bölgelerdendir. |
| Karadeniz Bölgesi | Mart – Nisan, Eylül – Ekim | Mayıs – Haziran, Kasım | Nemli iklimi sayesinde lezzetli ve iri turplar yetişir. |
| Doğu Anadolu Bölgesi | Nisan – Mayıs | Temmuz – Ağustos | Kısa ve serin yazlardan dolayı sadece yazlık ekim uygundur. |
3. Yazlık ve Kışlık Turp Ekim Farkları
Turplar, yazlık (erken gelişen) ve kışlık (geç olgunlaşan) çeşitler olarak ikiye ayrılır. Her bir türün ekim zamanı ve hasat süresi farklıdır:
| Tür | Ekim Dönemi | Hasat Süresi | Özellik |
|---|---|---|---|
| Yazlık Turp | Mart – Mayıs | 25–40 gün | İnce kabuklu, çabuk büyüyen, erkenci türlerdir. |
| Kışlık Turp (Kara / Çin Turpu) | Eylül – Kasım | 50–70 gün | Kalın kabuklu, uzun süre depolanabilir. |
Öneri: Aynı tarlaya 10–15 gün arayla birkaç ekim yapılırsa, hasat süresi uzar ve pazara düzenli ürün sunulabilir.
4. Ekim Takvimi Planlama İpucu
Turp yetiştiriciliği planlanırken, aşağıdaki basit tablo üreticilere sezon planlaması için rehber olur:
| Ay | Uygun Bölgeler | Tür |
|---|---|---|
| Şubat | Ege, Akdeniz | Yazlık Turp |
| Mart | Marmara, İç Anadolu, Karadeniz | Yazlık Turp |
| Nisan | Marmara, Karadeniz | Yazlık Turp |
| Eylül | Marmara, İç Anadolu | Kışlık Turp |
| Ekim | Marmara, Ege | Kışlık Turp |
| Kasım | Ege, Akdeniz | Kışlık Turp |
Kısa bilgi: Yazlık turplar için erken ekim (Mart-Nisan), kışlık turplar için geç ekim (Eylül-Ekim) yapılmalıdır.
5. Ekim Zamanının Kalite Üzerindeki Etkisi
Yanlış ekim zamanı seçimi, doğrudan kalite kaybına neden olur:
- Erken ekimlerde aşırı sıcaklar nedeniyle turp içi boşalabilir.
- Geç ekimlerde kök gelişimi tamamlanmadan soğuklar başlayabilir.
- Optimum dönemlerde ekilen turplar parlak renkli, gevrek ve lezzetli olur.
Ekim zamanı, bölgenin ortalama sıcaklık verileri ve turp çeşidine göre dikkatlice planlanmalıdır.
Turp Tohumu Nasıl Ekilir ve Çimlendirme Süreci Nasıldır?
Turp yetiştiriciliğinde başarılı olmanın en kritik aşaması tohum ekimi ve çimlenme dönemidir. Çünkü bu süreçte yapılan küçük hatalar bile, kök gelişimini ve ürün kalitesini doğrudan etkiler. Turp, doğrudan tarlaya ekilen bir sebzedir; yani fide dikimi yapılmaz. Bu nedenle ekim öncesi toprak hazırlığı, sıra aralığı, tohum derinliği ve nem dengesi son derece önemlidir.
1. Toprak Hazırlığı
Ekimden önce toprak, köklerin düzgün gelişebilmesi için iyi sürülmeli, havalandırılmalı ve ince yapılı hale getirilmelidir. Turp kökleri yüzeye yakın geliştiği için, yüzeyde iri kesekler veya taşlar kalmamalıdır.
| Uygulama | Açıklama |
|---|---|
| Toprak işleme zamanı | Ekimden 2–3 hafta önce yapılmalıdır. |
| Derin sürüm | 20–25 cm derinliğe kadar sürülmelidir. |
| Son hazırlık | Ekimden hemen önce tırmıkla düzeltilmeli ve toprak ufalanmalıdır. |
| Organik madde takviyesi | Dönüme 2–3 ton iyi yanmış çiftlik gübresi karıştırılabilir. |
Öneri: Fazla azotlu gübre kullanılmamalıdır; aksi halde kökler çatlayabilir ve liflenme artar.
2. Tohum Seçimi ve Miktarı
Turp tohumu seçimi, üretim amacına (pazar, salata, depolama vb.) ve yetiştirme mevsimine göre yapılmalıdır. Türkiye’de en çok kırmızı turp, beyaz turp, kara turp ve Japon turpu (Daikon) çeşitleri tercih edilir.
| Tür | Tohum Büyüklüğü | Dönüm Başına Tohum Miktarı |
|---|---|---|
| Kırmızı turp | 1000–1200 adet/gr | 1,5–2 kg |
| Kara turp | 800–1000 adet/gr | 2–2,5 kg |
| Japon (Daikon) turpu | 600–800 adet/gr | 3 kg |
| Beyaz (Silindirik) turp | 900–1100 adet/gr | 2–2,5 kg |
İpucu: Sertifikalı ve taze tohumlar kullanılmalıdır. Eski veya nem almış tohumların çimlenme oranı ciddi şekilde düşer.
3. Ekim Şekli ve Sıra Düzeni
Turp ekimi serpme veya sıra halinde yapılabilir. Ancak pazar kalitesi açısından sıra ekimi çok daha verimlidir.
| Ekim Şekli | Sıra Arası (cm) | Sıra Üzeri (cm) | Tohum Derinliği (cm) | Özellik |
|---|---|---|---|---|
| Sıra ekimi | 20–25 cm | 4–5 cm | 1,5–2 cm | En çok kullanılan yöntemdir. |
| Serpme ekim | — | — | 1–1,5 cm | Daha çok küçük alanlarda tercih edilir. |
| Mibzerle ekim | 20 cm | 5 cm | 2 cm | Homojen çıkış sağlar, işçilik azaltır. |
Uyarı: Tohum çok derine ekilirse geç çimlenir veya hiç çıkmaz; çok yüzeyde kalırsa nem yetersizliğinden kuruyabilir.
4. Çimlenme Süreci ve Bakımı
Turp tohumu uygun koşullarda çok hızlı çimlenir. Ortalama 3–7 gün içinde çıkış başlar. Ancak bu dönemde toprak neminin korunması çok önemlidir.
| Koşul | Çimlenme Üzerindeki Etkisi |
|---|---|
| Toprak sıcaklığı 15–20 °C | En hızlı çimlenme sağlanır. |
| Yetersiz nem | Çimlenme oranı düşer, çıkışlar düzensiz olur. |
| Fazla sulama | Tohum çürür, kök boğazı hastalıkları görülür. |
| İnce toprak yüzeyi | Çıkışı kolaylaştırır, düzgün kök gelişimi sağlar. |
Öneri: Ekim sonrası ilk 7 gün boyunca toprak yüzeyi kurumamalıdır. Hafif yağmurlama sulama yapılabilir.
5. Seyreltme (Seçme) İşlemi
Tohumlar sık ekildiğinde kökler birbirini sıkıştırır ve şekilsiz olur. Bu nedenle bitkiler 3–4 yapraklı hale geldiğinde seyreltme yapılmalıdır.
| Tür | Bitkiler Arası Uzaklık | Seyreltme Zamanı |
|---|---|---|
| Küçük taneli (Kırmızı turp) | 3–4 cm | 10–15. gün |
| Büyük taneli (Kara / Japon turpu) | 6–8 cm | 15–20. gün |
İpucu: Seyreltmede alınan küçük fideler, pazarda “baby turp” olarak değerlendirilebilir.
6. Ekim Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Ekimden sonra toprak yüzeyi kabuk bağlamamalıdır; gerekirse tırmıkla hafifçe gevşetilmelidir.
- Ekim sonrası ilk sulama hemen yapılmalıdır.
- Sıra araları yabancı otlardan temiz tutulmalıdır.
- Gerekirse, çimlenme döneminde kuş zararı için ince ağ veya tül kullanılabilir.
7. Özet: Başarılı Turp Ekim Rehberi
| Aşama | Uygulama | Zaman / Değer |
|---|---|---|
| Toprak hazırlığı | Sürüm + gübreleme | Ekimden 2–3 hafta önce |
| Tohum derinliği | 1,5–2 cm | — |
| Çimlenme süresi | 3–7 gün | — |
| İlk sulama | Ekimden hemen sonra | — |
| Seyreltme | 10–15 gün sonra | — |
Sonuç: Doğru derinlik, uygun sıra mesafesi ve nem dengesi sağlandığında, turp tohumu kısa sürede çimlenir ve homojen bir çıkış verir.
Turp Yetiştiriciliğinde Sulama Nasıl Yapılmalıdır?
Turp bitkisi, su ihtiyacı bakımından oldukça hassastır. Çünkü turpun yenen kısmı kök olduğundan, hem fazla hem de yetersiz sulama kök gelişimini olumsuz etkiler. Dengeli bir sulama programı, turpun çatlamadan, liflenmeden ve acılaşmadan büyümesini sağlar. Sulama yönetimi doğru yapıldığında hem verim artar hem de ürün kalitesi yükselir.
1. Turpun Su İhtiyacı
Turp, gelişme dönemi kısa olan bir bitkidir (yaklaşık 30–60 gün). Bu sürede düzenli suya ihtiyaç duyar. En kritik dönem, çimlenme sonrası ilk 15 gün ve kök irileşme evresidir.
| Gelişim Dönemi | Su İhtiyacı | Açıklama |
|---|---|---|
| Çimlenme | Yüksek | Toprak nemi sürekli korunmalı, yüzey kurumamalıdır. |
| Yaprak gelişimi | Orta | Hafif kuruma ve sulama dengesi sağlanmalıdır. |
| Kök irileşme | Yüksek | Her sulamada kök bölgesi tamamen ıslanmalıdır. |
| Olgunlaşma (Hasat öncesi) | Düşük | Fazla su, çatlama ve iç boşluklarına yol açar. |
Öneri: Sulama sıklığı, toprak tipine göre belirlenmelidir. Kumlu topraklar daha sık, killi topraklar daha seyrek sulanır.
2. Sulama Yöntemleri
Turp yetiştiriciliğinde kullanılabilecek üç temel sulama yöntemi vardır:
| Yöntem | Uygunluk | Avantajları | Dezavantajları |
|---|---|---|---|
| Yağmurlama sulama | En yaygın yöntem | Eşit su dağılımı sağlar, tohum çimlenmesine yardımcı olur. | Fazla yapılırsa yapraklarda hastalık riski artar. |
| Damla sulama | Özellikle yazlık üretimde ideal | Su tasarrufu sağlar, yaprak ıslanmaz. | Kurulum maliyeti yüksektir. |
| Karık sulama | Geleneksel yöntem | Basit ve düşük maliyetlidir. | Düzgün eğim gerektirir, su israfı fazladır. |
Not: Kışlık turplarda (kara veya beyaz turp) damla sulama tercih edilirse, hastalık oranı azalır ve kök daha düzgün gelişir.
3. Sulama Aralıkları
Sulama aralığı, toprağın su tutma kapasitesine ve hava sıcaklığına bağlıdır. Ancak ortalama olarak şu tablo rehber alınabilir:
| Toprak Tipi | Sulama Aralığı | Su Miktarı (mm) |
|---|---|---|
| Kumlu toprak | 2–3 günde bir | 15–20 mm |
| Tınlı toprak | 4–5 günde bir | 20–25 mm |
| Killi toprak | 6–7 günde bir | 25–30 mm |
İpucu: Sulama sonrası toprak 10–15 cm derinliğe kadar nemli olmalıdır. Bu, kök bölgesinin yeterince beslendiğini gösterir.
4. Sulama Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Aşırı sulama köklerin çatlamasına, iç boşluklarına ve çürüklüğe neden olur.
- Yetersiz sulama turpun lifli, sert ve acı olmasına yol açar.
- Sulama sabah erken veya akşam serin saatlerde yapılmalıdır.
- Her sulamadan sonra toprak yüzeyi kabuk bağlamamalıdır; gerekiyorsa yüzey hafif çapalanmalıdır.
- Yağmurlama sistemi kullanılıyorsa, yaprak yüzeyinde uzun süre su kalmamalıdır; mantar hastalıklarını artırabilir.
5. Kök Çatlamasını Önlemek İçin Sulama Tüyoları
Turplarda en yaygın sorunlardan biri kök çatlamasıdır. Bu sorun genellikle düzensiz sulamadan kaynaklanır.
| Problem Nedeni | Çözüm |
|---|---|
| Düzensiz (bir az bir çok) sulama | Her sulamada eşit miktarda su verilmelidir. |
| Uzun süre kurak kalma sonrası ani sulama | Kademeli sulama yapılmalıdır. |
| Fazla azotlu gübre kullanımı | Dengeli gübreleme yapılmalı, fazla azottan kaçınılmalıdır. |
| Aşırı yağış sonrası kuruma | Drenaj sistemi ile fazla su uzaklaştırılmalıdır. |
Ek bilgi: Özellikle sıcak bölgelerde, turp köklerinin aşırı ısınmaması için sulama sonrası gölgeleme yapılabilir.
6. Sulama Planı (Örnek)
Aşağıdaki tablo, 40 günlük erkenci kırmızı turp üretimi için örnek bir sulama programıdır:
| Gün Aralığı | Gelişim Evresi | Sulama Sıklığı | Açıklama |
|---|---|---|---|
| 0–7. gün | Çimlenme | Her gün (az miktarda) | Toprak sürekli nemli tutulur. |
| 8–20. gün | Yaprak gelişimi | 2–3 günde bir | Yağmurlama tercih edilebilir. |
| 21–35. gün | Kök irileşme | 3–4 günde bir | Kök bölgesi tamamen ıslanmalıdır. |
| 36–40. gün | Hasat öncesi | 5–6 günde bir (az) | Aşırı su verilmemelidir. |
7. Özet: Sulamada Altın Kurallar
- Toprak sürekli nemli olmalı, ama su içinde kalmamalıdır.
- Sulama sabah erken veya akşam serinliğinde yapılmalıdır.
- Her sulamadan sonra yüzey gevşetilmelidir.
- Ekim sonrası ilk 15 gün düzenli su verilmelidir.
- Hasada yakın dönemde su azaltılmalıdır.
Sonuç: Düzenli, ölçülü ve zamana uygun sulama, turp köklerinin gevrek, sulu ve pazar değerinin yüksek olmasını sağlar.
Turp Bitkisi İçin Uygun Gübreleme Programı Nasıl Olmalıdır?
Turp yetiştiriciliğinde gübreleme, verim ve kaliteyi belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Çünkü turp, kök gelişimini doğrudan topraktan aldığı besinlerle destekler. Fazla ya da yanlış gübreleme; kök çatlaması, iç boşluğu ve acı tat oluşumu gibi ciddi kalite sorunlarına yol açabilir. Bu yüzden hem toprak analizi yapılmalı hem de bitkinin ihtiyacına uygun bir program uygulanmalıdır.
1. Turpun Besin İhtiyacı
Turp, kısa gelişme süresi boyunca toprağın besin maddelerini hızla tüketir. En çok ihtiyaç duyduğu elementler azot (N), fosfor (P) ve potasyum (K)’dur.
| Besin Elementi | Bitkideki Görevi | Eksikliğinde Görülen Belirtiler |
|---|---|---|
| Azot (N) | Yaprak gelişimini sağlar. | Yapraklar sararır, büyüme yavaşlar. |
| Fosfor (P) | Kök gelişimi ve enerji üretimi. | Kökler ince kalır, olgunlaşma gecikir. |
| Potasyum (K) | Tat, sertlik ve dayanıklılık sağlar. | Kökler lifli ve tatsız olur. |
| Kalsiyum (Ca) | Hücre yapısını güçlendirir. | Kök yüzeyinde lekeler oluşur. |
| Magnezyum (Mg) | Klorofil sentezine yardımcı olur. | Yaprak damar araları sararır. |
Öneri: Turp hızlı büyüdüğü için, özellikle azot fazlasından kaçınılmalı, dengeli bir NPK oranı tercih edilmelidir.
2. Temel Gübreleme (Ekim Öncesi)
Ekimden önce yapılan temel gübreleme, köklerin erken gelişimi için önemlidir. Bu aşamada toprağa organik madde ve fosfor ağırlıklı gübreler verilmelidir.
| Gübre Türü | Miktar (kg/da) | Uygulama Zamanı | Açıklama |
|---|---|---|---|
| Yanmış çiftlik gübresi | 2000–3000 kg | Ekimden 2–3 hafta önce | Toprağı gevşetir, organik madde kazandırır. |
| DAP (18-46-0) | 20–25 kg | Ekimle birlikte | Fosfor kaynağıdır, kök gelişimini hızlandırır. |
| Kompoze (15-15-15) | 25–30 kg | Ekimle birlikte veya hemen sonra | Dengeli başlangıç sağlar. |
Not: Toprak çok asidikse (pH < 6), ekimden önce kireçleme (CaCO₃) yapılması önerilir.
3. Üst Gübreleme (Gelişim Döneminde)
Turp bitkisinin hızlı büyüdüğü dönemlerde, üst gübreleme ile desteklenmesi gerekir. En uygun dönem 2–3 yapraklı evreden itibarendir.
| Dönem | Gübre Türü | Miktar (kg/da) | Açıklama |
|---|---|---|---|
| 10–15. gün | Üre (%46 N) | 5–6 kg | Yaprak gelişimini destekler. |
| 20–25. gün | Amonyum nitrat (%33 N) | 5–7 kg | Kök irileşmesini artırır. |
| 30. gün | Potasyum sülfat (K₂SO₄) | 4–5 kg | Tat ve dayanıklılığı artırır. |
Uyarı: Azotlu gübrelerin fazlası, kökün lifli ve süngerimsi olmasına neden olur. Dengeli uygulama yapılmalıdır.
4. Mikro Elementlerin Önemi
Turplarda mikro besin eksiklikleri sık görülmese de, özellikle bor (B) ve mangan (Mn) kök kalitesinde kritik rol oynar.
| Element | Etkisi | Uygulama Şekli |
|---|---|---|
| Bor (B) | İç boşluğu ve çatlamayı önler. | 0.5–1 kg/da yapraktan püskürtülür. |
| Mangan (Mn) | Fotosentezi artırır, renk canlılığı sağlar. | 0.2–0.5 kg/da yapraktan uygulanır. |
| Çinko (Zn) | Hücre büyümesini hızlandırır. | 0.3–0.5 kg/da yapraktan uygulanır. |
İpucu: Mikro elementler, genellikle damla sulama veya yağmurlama sistemine karıştırılarak verilirse daha etkilidir.
5. Organik Gübre Kullanımı
Organik madde, turp kalitesi üzerinde doğrudan etkilidir. Özellikle küçük ve gevrek kök isteniyorsa organik takviye mutlaka yapılmalıdır.
| Organik Gübre Türü | Miktar (kg/da) | Faydası |
|---|---|---|
| Solucan gübresi | 300–500 kg | Toprak mikroflorasını zenginleştirir. |
| Leonardit | 10–15 kg | Besin alımını artırır, pH dengesini sağlar. |
| Kompost | 1000–1500 kg | Organik madde ve su tutma kapasitesini yükseltir. |
6. Gübreleme Planı (Örnek)
Aşağıdaki tablo, 40–45 günlük erkenci kırmızı turp yetiştiriciliği için örnek bir gübreleme programıdır:
| Dönem | Uygulanan Gübre | Miktar (kg/da) | Uygulama Şekli |
|---|---|---|---|
| Ekim öncesi | Yanmış çiftlik gübresi | 2500 | Toprakla karıştırılır. |
| Ekimle birlikte | DAP (18-46-0) | 20 | Sıra altına verilir. |
| 15. gün | Üre | 5 | Yağmurlama ile verilmelidir. |
| 25. gün | Amonyum nitrat | 6 | Kök irileşme döneminde uygulanır. |
| 30. gün | Potasyum sülfat | 4 | Tat ve dayanıklılığı artırır. |
7. Gübrelemede Yapılan Yaygın Hatalar
- Fazla azot kullanımı → kök çatlaması ve liflenme
- Eksik potasyum → tat kaybı ve yumuşama
- Dengesiz pH → besin alımı azalır, renk donuklaşır
- Gübrelerin kuru toprağa verilmesi → yanma ve kök deformasyonu
Tavsiye: Her ekim öncesi mutlaka laboratuvar toprak analizi yaptırılmalı; değerler irdelenmeden “ezbere gübreleme” yapılmamalıdır.
8. Özet Tablo: Turp Gübreleme Rehberi
| Dönem | Gübrenin Türü | Miktar (kg/da) | Amaç |
|---|---|---|---|
| Ekim öncesi | Organik gübre | 2000–3000 | Toprak verimliliğini artırmak |
| Ekim zamanı | DAP veya 15-15-15 | 20–30 | Başlangıç besin desteği |
| 15–20. gün | Üre / Amonyum nitrat | 5–6 | Yaprak gelişimi ve kök irileşmesi |
| 30. gün | Potasyum sülfat | 4–5 | Tat ve dayanıklılık |
| Gerektiğinde | Bor + Mn + Zn | 0.5–1 | Kalite artışı |
Sonuç: Dengeyi koruyan, toprak yapısına uygun ve zamanında yapılan gübreleme, hem yüksek verim hem de kaliteli, çıtır turp kökleri sağlar.
Turp Yetiştirirken Sık Görülen Hastalıklar ve Zararlılar Nelerdir?
Turp yetiştiriciliğinde verim kaybına neden olan en önemli faktörlerden biri hastalık ve zararlılardır. Kök kısmı doğrudan toprakta geliştiği için, özellikle toprak kaynaklı mantar ve zararlılar hızlıca yayılabilir. Bu nedenle erken teşhis, doğru kültürel önlem ve gerektiğinde biyoteknik veya kimyasal mücadele çok önemlidir.
1. Turp Bitkisinde Görülen Başlıca Hastalıklar
| Hastalık Adı | Etken | Belirtiler | Mücadele Yöntemi |
|---|---|---|---|
| Kök uru hastalığı (Club root) | Plasmodiophora brassicae (mantar) | Köklerde ur ve şişkinlik, gelişme geriliği | Hastalıklı alanlarda ekim yapılmamalı, toprak pH’sı 7’nin üzerine çıkarılmalı (kireçleme). |
| Yaprak lekesi (Alternaria leaf spot) | Alternaria raphani | Yapraklarda siyah kahverengi lekeler, erken sararma | Hastalıklı yapraklar uzaklaştırılmalı, rotasyon yapılmalı, gerekirse bakırlı ilaçlar kullanılmalı. |
| Kök çürüklüğü | Rhizoctonia solani ve Pythium spp. | Kök uçları yumuşar, siyahlaşır, çürür | Drenaj iyi olmalı, aşırı sulamadan kaçınılmalı, tohum ilaçlaması yapılmalı. |
| Külleme | Erysiphe cruciferarum | Yaprak yüzeyinde beyaz unumsu tabaka | Bitkiler arası mesafe korunmalı, havalandırma sağlanmalı, kükürtlü ilaçlar kullanılabilir. |
| Fusarium solgunluğu | Fusarium oxysporum | Yapraklarda sararma, kökte kahverengileşme | Dayanıklı çeşit seçilmeli, ekim nöbeti yapılmalı, toprak solarizasyonu uygulanabilir. |
Öneri: Hastalık belirtileri görüldüğünde hemen ilaçlamaya başlamak yerine, önce hastalığın nedeni (sulama, pH, sıcaklık) tespit edilmelidir.
2. Turp Bitkisine Zarar Veren Başlıca Böcekler
| Zararlı Adı | Etkilediği Dönem | Zarar Şekli | Mücadele Yöntemi |
|---|---|---|---|
| Kök sineği (Delia radicum) | Tohumdan fide dönemine kadar | Larvalar kökleri kemirir, bitki solar | Ekim öncesi toprak ilaçlaması, sarı yapışkan tuzaklar, havalandırma. |
| Yaprak biti (Aphis brassicae) | Yaprak döneminde | Bitki özsuyunu emer, virüs taşır | Biyolojik mücadelede uğur böcekleri, yoğunluk fazlaysa sabunlu su veya sistemik ilaç. |
| Lahana kelebeği (Pieris brassicae) | Yaprak döneminde | Tırtıllar yaprakları delik deşik eder | Yumurtalar toplanmalı, Bacillus thuringiensis içerikli biyolojik ilaçlar kullanılabilir. |
| Toprak kurtları (Agrotis spp.) | Gece aktif | Kök boğazını kemirir, bitki devrilir | Ekim öncesi derin sürüm, tuzak yemlerle mücadele. |
| Trips (Thrips tabaci) | Sıcak dönemlerde | Yaprakta gümüşi lekeler, deformasyon | Yağmurlama sulama ve yaprak altına yönelik ilaçlama. |
İpucu: Zararlı yoğunluğu başlamadan önce biyoteknik mücadele (yapışkan tuzak, doğal düşman) kullanmak hem çevre dostu hem de ekonomik bir çözümdür.
3. Hastalık ve Zararlılara Karşı Kültürel Önlemler
Kültürel önlemler, ilaç kullanımını azaltmanın ve sürdürülebilir üretimin en etkili yoludur:
| Uygulama | Açıklama |
|---|---|
| Ekim nöbeti (rotasyon) | Aynı alanda 2–3 yıl boyunca turp veya diğer turpgiller (lahana, karnabahar) ekilmemelidir. |
| Toprak solarizasyonu | Yaz aylarında toprak nemlendirilip şeffaf naylonla 4–6 hafta örtülür, zararlı etmenler azalır. |
| Temiz tohum kullanımı | Sertifikalı, hastalıksız tohumlar çimlenme öncesi ilaçlanmalıdır. |
| İyi drenaj | Fazla su birikimi kök çürüklüğüne neden olur. |
| Dengeli gübreleme | Aşırı azot hastalıklara yatkınlığı artırır, dengeli NPK uygulanmalıdır. |
| Yabancı ot kontrolü | Otlar zararlılar için barınak oluşturur, düzenli temizlik yapılmalıdır. |
4. Doğal ve Biyolojik Mücadele Yöntemleri
Kimyasal mücadeleye alternatif olarak bazı doğal çözümler de uygulanabilir:
| Doğal Yöntem | Uygulama Şekli | Etkili Olduğu Zararlı |
|---|---|---|
| Neem yağı (Azadirachtin) | 100 ml/10 lt suya karıştırılarak püskürtülür. | Yaprak biti, trips |
| Sarı yapışkan tuzaklar | Bitki sıralarına 2 m arayla yerleştirilir. | Sinek ve afit türleri |
| Sarımsak-sabun karışımı | 1 lt suya 10 gr sabun + 1 diş ezilmiş sarımsak | Yaprak biti |
| Trichoderma harzianum | Ekim öncesi toprağa karıştırılır. | Kök çürüklüğü, Fusarium |
| Bacillus thuringiensis | Yapraklara püskürtülür. | Lahana kelebeği tırtılları |
Not: Biyolojik çözümler düzenli uygulandığında kimyasal ilaçlara duyulan ihtiyacı %50’ye kadar azaltabilir.
5. Entegre Mücadele (IPM) Yaklaşımı
Modern tarımda en etkili yöntemlerden biri Entegre Zararlı Yönetimi (IPM)’dir. Bu yaklaşım, kimyasal ilaçları en son çare olarak kullanır.
IPM temel adımları:
- Zararlı popülasyonunu düzenli gözlemle.
- Zararlı eşiği aşmadan doğal yöntemlerle müdahale et.
- Hastalık/zararlı oranı kritik düzeye ulaşırsa hedefe yönelik ilaç kullan.
- İlaçlamadan sonra arı ve faydalı böcekleri korumak için çevreye dikkat et.
Örnek: Yaprak bitleri görülmeye başlandığında önce sarı tuzak ve sabunlu su uygulanır. Popülasyon hızla artarsa sistemik ilaçla kısa süreli müdahale yapılır.
6. Hastalık ve Zararlı Takip Tablosu
| Dönem | Olası Hastalık / Zararlı | Gözlem Aralığı | Önerilen Önlem |
|---|---|---|---|
| Çimlenme | Kök çürüklüğü, kök sineği | 2 günde bir | Toprak drenajı, tuzak kullanımı |
| Yaprak gelişimi | Yaprak biti, külleme | 3 günde bir | Neem yağı püskürtme |
| Kök irileşmesi | Alternaria, Fusarium | 4 günde bir | Bakırlı ilaç veya Trichoderma |
| Hasat öncesi | Kök uru | Hasat öncesi kontrol | Kireçleme, ekim nöbeti |
7. Özet: Sağlıklı Turp İçin Hastalık ve Zararlı Yönetimi
- Hastalıklı bitkiler hemen uzaklaştırılmalıdır.
- Toprak nemi dengede tutulmalı, bataklık ortamı oluşmamalıdır.
- Zararlı tespiti için haftalık tarla kontrolleri yapılmalıdır.
- Kimyasal ilaç son çare olarak kullanılmalıdır.
- Doğal çözümler erken dönemde uygulanmalıdır.
Sonuç: Düzenli kontrol, doğru kültürel önlemler ve biyolojik mücadele yöntemleriyle, turp üretiminde hastalık ve zararlılar büyük ölçüde kontrol altına alınabilir.
Turplar Ne Zaman ve Nasıl Hasat Edilir?
Turp, kısa sürede olgunlaşan ve taze tüketilen bir sebze olduğu için hasat zamanı ve hasat şekli doğrudan ürün kalitesini belirler. Zamanında yapılmayan hasatlar, kökün liflenmesine, iç boşluklarının oluşmasına veya acılaşmaya neden olur. Bu yüzden hem türüne hem de yetiştirme koşullarına göre doğru dönemde hasat yapmak gerekir.
1. Turp Hasat Süresi (Çeşide Göre)
Her turp çeşidinin gelişme süresi farklıdır. Aşağıdaki tablo en yaygın türlerin ortalama hasat günlerini gösterir:
| Turp Türü | Ortalama Gelişme Süresi (Gün) | Hasat Zamanı Belirtileri |
|---|---|---|
| Kırmızı (Yuvarlak) Turp | 25–35 gün | Kök çapı 2–3 cm olduğunda, yapraklar dik ve yeşildir. |
| Silindirik Beyaz Turp | 35–45 gün | Kök 10–15 cm uzunluğa ulaşır, kabuk matlaşmadan toplanır. |
| Kara Turp | 50–70 gün | Kökler 5–10 cm çapına geldiğinde, kabuk koyu renk alır. |
| Japon (Daikon) Turpu | 60–80 gün | Kök uzunluğu 25–30 cm, parlak beyaz renge dönüşür. |
Not: Aşırı olgunlaşan turplar içten boşalır, liflenir ve pazar değeri düşer.
2. Hasat Zamanını Gösteren İşaretler
Turp tarlasında hasat zamanının geldiğini gösteren birkaç kolay gözlem vardır:
- Köklerin üst kısmı toprak yüzeyinden görünür.
- Yapraklar canlı yeşil, ancak yatmaya başlamadan önce dik durumdadır.
- Kök kabuğu parlak ve pürüzsüzdür.
- Hafif bastırıldığında kök serttir (yumuşama, iç boşluğu belirtisidir).
İpucu: Hasat birkaç gün geciktirilirse kökler büyür ama kalite hızla düşer. Özellikle yaz üretiminde gecikme, turpun acılaşmasına neden olur.
3. Hasat Yöntemleri
Turp kökleri kısa ve kırılgan olduğu için elle veya hafif makineli hasat yapılır.
Toprak yapısı ve kök uzunluğuna göre yöntem seçilmelidir.
| Hasat Şekli | Uygulama | Avantaj / Dezavantaj |
|---|---|---|
| Elle çekme | Toprak hafif nemliyken yaprak saplarından tutulup çekilir. | Basit, küçük alanlar için uygun; işçilik fazla. |
| Kürek veya çapa ile | Kök etrafı gevşetilip elle toplanır. | Sert topraklarda kolaylık sağlar. |
| Mekanik hasat (mini kazıcılarla) | Büyük alanlarda kök gevşetilir ve bant sistemiyle toplanır. | Hızlı ama kök zedelenme riski vardır. |
Tavsiye: Hasat sabah erken veya akşam serinliğinde yapılmalıdır. Sıcak saatlerde yapılan hasatlarda kökler çabuk buruşur.
4. Hasat Öncesi Hazırlıklar
- Hasattan 1–2 gün önce sulama yapılmalıdır. Bu, toprağı yumuşatır ve köklerin kolay çıkmasını sağlar.
- Kökler toprak yüzeyine çok sıkıştıysa, yüzey çapasıyla gevşetilmelidir.
- Aşırı sulama yapılmamalıdır; ıslak kökler toplanırken çamurla kaplanır ve hızlı çürür.
5. Hasat Sonrası İşlemler
Hasat tamamlandıktan sonra, ürünün pazarlanabilirliğini korumak için hızlı bir temizleme ve sınıflandırma süreci yapılmalıdır.
| İşlem | Uygulama | Açıklama |
|---|---|---|
| Yaprakların kesilmesi | Yapraklar 1–2 cm sap kalacak şekilde kesilir. | Su kaybını azaltır, raf ömrünü uzatır. |
| Yıkama | Temiz suyla çamur kalmayacak şekilde yıkanır. | Yalnızca kısa süreli depolama yapılacaksa uygulanmalıdır. |
| Sınıflandırma | Boy, çap ve şekle göre ayrılır. | Homojen görünüm pazar fiyatını artırır. |
| Paketleme | Plastik kasalara veya file torbalara konur. | Delikli ambalaj tercih edilmelidir. |
İpucu: Kara turp gibi kabuklu türler yıkamadan, sadece toprakları silkelenerek depolanır. Yıkama, bu türlerin uzun süre saklanmasını zorlaştırır.
6. Depolama Koşulları
Turplar kısa raf ömürlü sebzelerdir, ancak uygun koşullarda birkaç hafta taze kalabilirler.
| Tür | Saklama Sıcaklığı | Nem Oranı | Raf Ömrü |
|---|---|---|---|
| Kırmızı turp | 0–2 °C | %90–95 | 15–20 gün |
| Kara turp | 0–1 °C | %90 | 2–3 ay |
| Beyaz / Daikon | 0–1 °C | %95 | 1–2 ay |
Öneri: Turplar havadar kasalarda, nemli bezle örtülerek veya soğuk hava deposunda saklanabilir.
Kuru ortamda hızla buruşur; fazla nemde ise kök bozulması başlar.
7. Hasatta Yapılan Yaygın Hatalar
- Geç hasat: Turp liflenir, acılaşır, pazar değeri düşer.
- Kuru toprakta çekme: Kök kırılır veya deformasyon oluşur.
- Yüksek sıcaklıkta toplama: Kök su kaybeder, buruşur.
- Yıkama sonrası direkt güneşte bekletme: Yüzeyde çatlama ve kararma olur.
Tavsiye: Hasattan sonra kökler doğrudan gölgede, serin bir alanda dinlendirilmelidir.
8. Turp Hasadı İçin Kısa Kontrol Listesi
| Kontrol Noktası | Açıklama |
|---|---|
 Kök çapı uygun mu? | 2–3 cm arası olmalı. |
 Yaprak rengi canlı mı? | Sararma başlamadan toplanmalı. |
 Toprak nemli mi? | Hasat öncesi sulama yapılmalı. |
 Depolama hazır mı? | Temiz, gölgeli, serin alan hazırlanmalı. |
 Yaprak kesimi yapıldı mı? | 1–2 cm sap kalmalı. |
Sonuç: Turp hasadı, doğru zamanda ve uygun teknikle yapıldığında; kökler gevrek, renkli ve dayanıklı olur. Geç kalınan veya uygunsuz yapılan hasatlar, bir sezondaki emeği boşa çıkarabilir.
Turp Çeşitleri Nelerdir? (Kırmızı, Beyaz, Kara Turp, Çin Turpu vb.)
Turp (Raphanus sativus), dünya genelinde birçok farklı tür ve varyeteye sahip bir sebzedir. Türkiye’de en çok kırmızı, beyaz ve kara turp çeşitleri yetiştirilir. Ancak her çeşidin hem yetişme koşulu hem de kullanım alanı farklıdır. Bu nedenle üretici, iklim ve pazar talebine uygun türü seçmelidir.
Aşağıda Türkiye’de ve dünyada yaygın yetiştirilen turp çeşitleri, özellikleriyle birlikte detaylı şekilde açıklanmıştır.
1. Kırmızı Turp (Yuvarlak Turp)
Kırmızı turp, ülkemizde en çok tüketilen ve pazarlarda en sık görülen türdür. Yuvarlak, parlak kırmızı kabuğu ve beyaz iç kısmıyla tanınır.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 25–35 gün (çok erkenci) |
| Renk ve şekil | Kırmızı kabuk, beyaz iç, yuvarlak veya oval kök |
| Lezzet | Hafif acı, çıtır doku |
| Yetiştirildiği mevsim | İlkbahar ve sonbahar |
| Kullanım alanı | Taze salata, turşu, garnitür |
Avantajı: Hızlı büyür ve kısa sürede pazara çıkar.
Dezavantajı: Sıcak havalarda çabuk liflenir ve içi boşalır.
2. Beyaz Turp (Silindirik Turp)
Beyaz turp, uzun ve silindirik yapısıyla tanınır. Kabuğu ince ve beyazdır; iç dokusu da oldukça sulu ve gevrektir.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 35–45 gün |
| Renk ve şekil | Beyaz, uzun ve ince |
| Lezzet | Daha tatlı ve sulu |
| Mevsim | Sonbahar – kış |
| Kullanım alanı | Salata, turşu, garnitür |
Avantajı: Sıcaklığa daha dayanıklıdır.
Dezavantajı: Uygun nem sağlanmazsa kolay çatlar.
3. Kara Turp
Kara turp, Türkiye’nin özellikle kış aylarında tercih edilen türüdür. Kabuğu siyah veya koyu kahverengidir; iç kısmı beyazdır. Şifalı etkileriyle halk arasında “doğal öksürük şurubu” olarak bilinir.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 50–70 gün |
| Renk ve şekil | Dış kabuk siyah, içi beyaz; genellikle yuvarlak veya uzun |
| Lezzet | Sert, keskin ve acı aromalı |
| Mevsim | Sonbahar – kış |
| Kullanım alanı | Turşu, şifa amaçlı kürler, suyu çıkarılarak tüketim |
Avantajı: Uzun süre depolanabilir (2–3 ay).
Dezavantajı: Geç olgunlaşır, sıcak iklimlerde yetişmez.
4. Japon Turpu (Daikon)
Japon kökenli bu tür, “beyaz havuç” olarak da bilinir. Uzun, silindirik ve çok sulu yapısıyla tanınır.
Türkiye’de özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde ilgi görmektedir.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 60–80 gün |
| Renk ve şekil | Parlak beyaz, 25–35 cm uzunluğunda |
| Lezzet | Tatlı, acısız ve sulu |
| Mevsim | Kış – erken ilkbahar |
| Kullanım alanı | Salata, fermente ürünler, Asya mutfağı |
Avantajı: Yüksek verimli ve ihracata uygundur.
Dezavantajı: Uzun kök yapısı nedeniyle derin, gevşek toprak ister.
5. Mor Turp (Kırmızı-Mor Karışımı Türler)
Mor turp, estetik görünümüyle son yıllarda popüler olmuştur. Antioksidan bakımından zengindir.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 30–40 gün |
| Renk ve şekil | Mor kabuk, beyaz veya açık mor iç |
| Lezzet | Tatlımsı, hafif acı |
| Kullanım alanı | Renkli salatalar, turşu, garnitür |
Avantajı: Antosiyanin içerdiği için sağlık açısından değerlidir.
Dezavantajı: Soğuğa hassastır, kış üretiminde dikkat ister.
6. Pembe Turp (Rosa veya French Breakfast)
“French Breakfast” adıyla bilinen pembe turp, silindirik yapılı ve yarı kırmızı yarı beyaz renklidir.
Genellikle Avrupa mutfağında tercih edilir.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 25–30 gün |
| Renk ve şekil | Üstü pembe-kırmızı, ucu beyaz |
| Lezzet | Tatlımsı, hafif aromalı |
| Kullanım alanı | Sandviç, salata, gurme mutfaklar |
Avantajı: Görsel olarak çekici, pazarlarda dikkat çeker.
Dezavantajı: Raf ömrü kısadır, hemen satılmalıdır.
7. Yeşil Turp (Chinese Green Luobo)
Asya menşeli bu tür, yeşil kabuklu ve açık yeşil iç yapılıdır. Soğuğa dayanıklıdır ve verimi yüksektir.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 55–65 gün |
| Renk ve şekil | Yeşil kabuk, açık yeşil iç |
| Lezzet | Tatlı, gevrek ve sulu |
| Kullanım alanı | Turşu, doğrudan tüketim, Asya mutfağı |
Avantajı: Uzun süre depolanabilir.
Dezavantajı: Türkiye’de tohum temini sınırlıdır.
8. Köy Turpu (Yerli Karışık Türler)
Anadolu’da yerel tohumlardan elde edilen, bölgeye özgü türlerdir. Genellikle “köy turpu” olarak anılır.
| Özellik | Değer |
|---|---|
| Yetişme süresi | 40–50 gün |
| Renk ve şekil | Çeşide göre değişken (kırmızı, mor, siyah) |
| Lezzet | Yoğun aromalı |
| Kullanım alanı | Yerel pazarlarda taze tüketim ve turşu |
Avantajı: Yerel iklim koşullarına dayanıklıdır.
Dezavantajı: Homojen değildir, ticari standartlarda değişkenlik gösterir.
9. Renk ve Türlere Göre Kısa Karşılaştırma Tablosu
| Tür | Renk | Yetişme Süresi (gün) | Lezzet | Raf Ömrü | En Uygun Mevsim |
|---|---|---|---|---|---|
| Kırmızı | Kırmızı – Beyaz iç | 25–35 | Hafif acı | Kısa | İlkbahar, Sonbahar |
| Beyaz | Beyaz | 35–45 | Sulu, tatlı | Orta | Sonbahar |
| Kara | Siyah – Beyaz iç | 50–70 | Sert, acı | Uzun | Kış |
| Daikon | Beyaz uzun | 60–80 | Tatlı | Uzun | Kış |
| Mor | Mor – Beyaz iç | 30–40 | Hafif acı | Orta | İlkbahar |
| Pembe | Pembe – Beyaz | 25–30 | Tatlı | Kısa | İlkbahar |
| Yeşil | Yeşil – Açık yeşil iç | 55–65 | Tatlı | Uzun | Sonbahar – Kış |
Sonuç:
Her turp çeşidi farklı iklim, toprak ve pazar koşullarına göre avantaj sağlar.
- Kırmızı turp, kısa sürede yüksek kazanç isteyen üreticiler için idealdir.
- Kara ve Daikon turpu, depolamaya ve ihracata uygundur.
- Mor ve pembe türler, görsel değer sayesinde butik pazarlar için öne çıkar.
Turp Yetiştiriciliğinde Verimi Artırmak İçin Nelere Dikkat Edilmelidir?
Turp yetiştiriciliği kısa sürede sonuç alınabilen bir üretim şekli olsa da, yüksek verim ve kaliteli ürün elde etmek dikkatli planlama ister. Verimi artırmak için toprak hazırlığından hasada kadar her aşamada doğru uygulamaların yapılması gerekir. Aşağıda turp üretiminde verimi artırmak için dikkat edilmesi gereken temel noktalar adım adım açıklanmıştır.
1. Toprak Hazırlığına Özen Gösterin
Turp, kök sebze olduğu için kök gelişimini doğrudan toprak yapısı belirler.
Toprak gevşek, iyi drene edilmiş, tınlı veya kumlu-tınlı olmalıdır.
| Uygulama | Amaç | Etkisi |
|---|---|---|
| Derin sürüm (20–25 cm) | Köklerin rahat gelişimi | Şekil bozukluklarını önler |
| Tırmıklama ve tesviye | Düz yüzey sağlamak | Tohumun homojen çimlenmesini kolaylaştırır |
| Yanmış çiftlik gübresi karıştırma | Organik madde artırmak | Kökleri daha sulu ve gevrek hale getirir |
Not: Taşlı, sıkı ve killi topraklarda turplar genellikle çatlak, kısa ve şekilsiz olur.
2. Sertifikalı ve Kaliteli Tohum Kullanın
Verim için ilk şart doğru tohumdur.
- Sertifikalı tohumlar hastalıklardan arındırılmıştır.
- Çimlenme oranı yüksek olduğu için çıkışlar homojen olur.
- Uygun tür seçimi (örneğin kısa sürede olgunlaşan kırmızı turp) hem erken hasat hem de daha fazla üretim döngüsü sağlar.
| Tohum Kalitesi | Verim Üzerindeki Etkisi |
|---|---|
| %85–90 çimlenme oranı | Maksimum çıkış ve eşit gelişim |
| %60 altı çimlenme oranı | Seyrek çıkış, düşük verim |
| Tohum yaşı 1 yıldan fazla | Düşük çimlenme, düzensiz kök gelişimi |
İpucu: Tohumları ekimden önce 12–24 saat ılık suda bekletmek çimlenmeyi hızlandırır.
3. Ekim Sıklığına Dikkat Edin
Turp tohumlarını çok sık ekmek, köklerin birbirini sıkıştırmasına neden olur. Bu durumda turp küçük kalır veya şekilsiz olur.
İdeal sıklık şu şekilde olmalıdır:
| Tür | Sıra Arası | Sıra Üzeri | Dekar Başına Ortalama Bitki |
|---|---|---|---|
| Kırmızı turp | 20–25 cm | 4–5 cm | 60.000–70.000 adet |
| Kara turp | 25–30 cm | 8–10 cm | 35.000–40.000 adet |
| Daikon (Japon turpu) | 30–35 cm | 10–12 cm | 25.000–30.000 adet |
Uyarı: Seyreltme işlemi yapılmazsa küçük ve pazar değeri düşük turplar oluşur.
4. Dengeli Sulama Yapın
Turp yetiştiriciliğinde verim kaybının en büyük nedeni düzensiz sulamadır.
Aşırı su → çatlama ve çürüme
Az su → liflenme ve acılaşma
| Dönem | Sulama Aralığı | Açıklama |
|---|---|---|
| Çimlenme | Her gün az miktarda | Yüzey nemi korunmalı |
| Gelişim | 2–3 günde bir | Toprak 10–15 cm derinliğe kadar nemli olmalı |
| Hasat öncesi | 4–5 günde bir | Fazla su verilmemeli |
Öneri: Yağmurlama sistemleri küçük alanlar için idealdir; damla sulama büyük tarlalarda su tasarrufu sağlar.
5. Dengeli Gübreleme Programı Uygulayın
Fazla azot kökün liflenmesine, eksik potasyum ise tadın bozulmasına neden olur.
Toprak analizi yapılmadan “ezbere gübreleme” yapılmamalıdır.
| Dönem | Gübre Türü | Miktar (kg/da) |
|---|---|---|
| Ekim öncesi | Yanmış çiftlik gübresi | 2500–3000 |
| Ekimle birlikte | DAP (18-46-0) | 20–25 |
| 15. gün | Üre (%46 N) | 5 |
| 25. gün | Amonyum nitrat | 5–7 |
| 30. gün | Potasyum sülfat | 4–5 |
Ek bilgi: Bor (B) takviyesi çatlamayı azaltır, kök yüzeyini düzgünleştirir.
6. Yabancı Ot ve Hastalık Kontrolü
Yabancı otlar hem besin hem su rekabetine neden olur. Ayrıca zararlı böceklerin barınağı olabilir.
- Ekimden 1 hafta önce toprak yüzeyi otlardan arındırılmalıdır.
- Çıkış sonrası 10. ve 20. günlerde elle veya çapayla temizlik yapılmalıdır.
- Gerekiyorsa organik ot öldürücüler kullanılabilir.
Ekstra tavsiye: Tohum ekiminden önce toprağın solarizasyonu (şeffaf naylonla 4–6 hafta örtülmesi) mantar ve yabancı otları azaltır.
7. Sıcaklık ve Nem Dengesini Koruyun
Turp için ideal sıcaklık 15–20 °C’dir.
Yüksek sıcaklık (25 °C üstü) turpun acılaşmasına, düşük sıcaklık (5 °C altı) gelişimin durmasına neden olur.
| Faktör | İdeal Değer | Etkisi |
|---|---|---|
| Sıcaklık | 15–20 °C | En hızlı büyüme dönemi |
| Hava nemi | %60–70 | Yaprak ve kök kalitesi artar |
| Toprak nemi | %70 civarı | Kökün sulu ve gevrek olması |
İpucu: Sıcak mevsimlerde gölgeleme ağı, soğuk dönemlerde tül veya mini sera kullanılabilir.
8. Zararlılara Erken Müdahale Edin
Zararlılar (yaprak biti, kök sineği, trips) çoğunlukla verimi düşürür, hatta tarlayı kullanılmaz hale getirebilir.
Haftalık gözlem yapılmalı ve biyolojik mücadele (örneğin neem yağı veya sarı yapışkan tuzaklar) erkenden devreye alınmalıdır.
Unutmayın: Kimyasal ilaçlamadan sonra hasat süresine mutlaka dikkat edilmelidir (genelde 14–21 gün).
9. Doğru Hasat Zamanını Kaçırmayın
Geç hasat edilen turplar odunlaşır ve içten boşalır.
Kırmızı turplar genellikle ekimden 30–35 gün, kara turplar 60–70 gün sonra toplanmalıdır.
| Tür | Hasat Günü | Gözle Belirtiler |
|---|---|---|
| Kırmızı | 30–35 | Kök 2–3 cm çapında |
| Beyaz | 40–45 | Kök 10–15 cm uzunlukta |
| Kara | 60–70 | Kök siyahlaşır ve sertleşir |
Tavsiye: Hasattan önceki 1–2 gün sulama yapılırsa kök kolay çıkar ve çatlama riski azalır.
10. Ekim Nöbeti (Rotasyon) Uygulayın
Turpgiller (lahana, karnabahar, brokoli, turp) aynı tarlaya üst üste ekilmemelidir.
Aksi halde toprakta kök uru mantarı (Club root) kalır ve verimi büyük ölçüde düşürür.
| Önceki Ürün | Sonraki Ürün (Önerilen) | Rotasyon Süresi |
|---|---|---|
| Turp | Marul, ıspanak, havuç | 2–3 yıl |
| Lahana / Karnabahar | Domates, biber | 2 yıl |
| Turpgil dışı ürün | Turp yeniden ekilebilir | 2 yıl sonra |
Ek bilgi: Her 3 yılda bir turp yerine farklı familyadan sebzeler ekmek, toprak sağlığını korur.
11. Verim Artırıcı Özet Tablo
| Uygulama | Öneri | Etkisi |
|---|---|---|
| Toprak hazırlığı | Gevşek, tınlı, organik zengin | Kök şekli düzgün olur |
| Gübreleme | Dengeli NPK + mikro element | Sulu ve kaliteli kök |
| Sulama | Düzenli, ölçülü | Çatlamayı önler |
| Seyreltme | 3–4 yaprak döneminde | Kök irileşir |
| Hasat | Zamanında yapılmalı | Liflenme önlenir |
Sonuç:
Verimi artırmanın sırrı; dengeli besleme, düzenli sulama ve zamanında bakımdır.
Turp bitkisi kısa sürede büyüdüğü için yapılan her uygulamanın etkisi hızlı görülür.
Uygun planlama ile 1 dönümden 3–4 tona kadar kaliteli turp almak mümkündür.
Turp Üretiminde Maliyet ve Kârlılık Analizi Nasıl Yapılır?
Turp, kısa yetişme süresi (30–70 gün), düşük girdi maliyeti ve yıl içinde birden fazla üretim imkânı sayesinde küçük üreticiler için kârlı bir sebze türüdür. Ancak gerçek kazanç, giderlerin doğru hesaplanması ve pazarlamanın verimli yapılmasına bağlıdır.
Bu bölümde 1 dönüm (1.000 m²) alanda turp yetiştiriciliği için ortalama maliyet ve kârlılık hesaplaması tablo ve örneklerle açıklanmıştır.
1. Turp Üretiminde Başlıca Gider Kalemleri
Turp üretimi için yapılan harcamalar, sabit ve değişken giderler olarak ikiye ayrılır.
Aşağıdaki tablo, Türkiye ortalamasına göre 2025 yılı tahmini fiyatlarıyla hazırlanmıştır (TL cinsinden).
| Gider Kalemi | Ortalama Tutar (TL/da) | Açıklama |
|---|---|---|
| Toprak hazırlığı ve sürüm | 600 | Traktörle sürüm, tırmıklama, tesviye |
| Tohum | 700 | Sertifikalı kırmızı turp tohumu (yaklaşık 2 kg) |
| Taban gübresi (DAP, organik) | 600 | Ekim öncesi uygulanır |
| Üst gübre (Üre, Amonyum nitrat, K₂SO₄) | 500 | Gelişim süresince 2–3 uygulama |
| Sulama gideri | 500 | Elektrik, su, ekipman |
| İşçilik (ekim, seyreltme, hasat) | 1.200 | Ortalama 2–3 kişi, 30–40 günlük dönem |
| Hastalık ve zararlı mücadelesi | 300 | Doğal veya kimyasal ilaçlar |
| Ambalaj ve nakliye | 400 | File torba, kasa, pazara taşıma |
| Diğer giderler (bakım, ekipman, amortisman) | 200 | Küçük ekipman veya onarım |
| Toplam Üretim Maliyeti | 5.000 TL / dönüm | — |
Not: Damla sulama sistemi varsa su maliyeti azalır, ancak başlangıç kurulum yatırımı gerekir.
2. 1 Dönümde Ortalama Verim
Verim miktarı turp çeşidine, toprak yapısına ve bakım koşullarına göre değişmekle birlikte ortalama değerler şöyledir:
| Tür | Ortalama Verim (kg/da) | En Yüksek Verim (kg/da) |
|---|---|---|
| Kırmızı turp | 2.500–3.000 | 3.500 |
| Kara turp | 2.000–2.500 | 3.000 |
| Beyaz (Daikon) turp | 2.800–3.200 | 3.800 |
Öneri: Turp, kısa sürede olgunlaştığı için yılda 3–4 üretim döngüsü yapılabilir. Bu durumda yıllık verim 10–12 ton/dönüm seviyesine ulaşabilir.
3. Satış Fiyatı ve Gelir Hesabı (2025 Tahmini)
Pazar fiyatı mevsime göre değişse de, 2025 başı itibarıyla Türkiye genelinde taze turpun ortalama satış fiyatı 15–20 TL/kg aralığındadır.
Aşağıdaki tablo, 1 dönümlük üretim için gelir hesabını gösterir:
| Ürün Miktarı (kg) | Satış Fiyatı (TL/kg) | Toplam Gelir (TL) |
|---|---|---|
| 2.500 | 15 | 37.500 |
| 3.000 | 18 | 54.000 |
| 3.500 | 20 | 70.000 |
Not: Ürün doğrudan pazara değil, hal veya aracıya satıldığında ortalama %20 komisyon kesintisi yapılır.
4. Net Kâr Hesabı (1 Dönüm Örneği)
| Kalem | Tutar (TL) |
|---|---|
| Toplam gelir (ortalama) | 50.000 |
| Toplam üretim gideri | 5.000 |
| Net kâr | 45.000 TL / dönem |
Gerçekçi senaryo:
Mevsim koşulları, pazar payı ve fire oranı dikkate alınarak %10–15 gelir kaybı düşünülse bile, net kazanç 35.000–40.000 TL civarındadır.
5. Yıllık Kârlılık (3 Dönem Üretim Üzerinden)
Turp kısa sürede yetiştiği için yılda 3 defa ekim yapılabilir (ilkbahar, yaz, sonbahar).
Aynı alan üç üretimde kullanıldığında:
| Üretim Dönemi | Net Kâr (TL) | Açıklama |
|---|---|---|
| İlkbahar | 40.000 | Nisan – Mayıs hasadı |
| Yaz | 30.000 | Verim biraz düşük olabilir |
| Sonbahar | 45.000 | En uygun dönem |
| Yıllık Toplam | 115.000 TL / dönüm | — |
İpucu: Kışlık kara turp üretimiyle yılın son çeyreğinde ek gelir elde edilir, özellikle turşuluk döneminde fiyatlar artar.
6. Turp Üretiminde Karlılığı Artırma Stratejileri
| Strateji | Açıklama |
|---|---|
| Doğrudan satış (pazar, e-ticaret) | Aracı maliyetlerini azaltır, kâr oranı yükselir. |
| Turşuluk üretim | Fiyat istikrarlıdır, fire oranı düşüktür. |
| Paketleme ve markalaşma | Görsel olarak çekici ürünler pazarda daha yüksek fiyatla satılır. |
| Topraksız (hidroponik) üretim | Su ve alan tasarrufu sağlar, yüksek fiyatlı ürün elde edilir. |
| Organik üretim sertifikası | Büyük şehir pazarlarında katma değer sağlar. |
Örnek: Organik sertifikalı kırmızı turp, normal turpa göre %30 daha yüksek fiyatla satılabilir.
7. Riskler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
| Risk Türü | Etkisi | Çözüm |
|---|---|---|
| Ani sıcaklık artışı | Kök acılaşır ve çatlar | Sık sulama ve gölgeleme |
| Fazla yağış | Kök çürümesi | Drenaj kanalları |
| Pazar dalgalanması | Fiyat düşebilir | Ön sözleşmeli satış, turşuluk üretim |
| Zararlılar | Verim kaybı | Düzenli kontrol ve biyolojik mücadele |
| Yabancı otlar | Rekabet artar | Düzenli çapalama |
8. Örnek Karlılık Özeti (2025 Türkiye Verilerine Göre)
| Kalem | Değer |
|---|---|
| Ortalama yatırım (1 dönüm) | 5.000 TL |
| Ortalama hasat süresi | 35–45 gün |
| Ortalama satış fiyatı | 18 TL/kg |
| Ortalama verim | 3.000 kg |
| Brüt gelir | 54.000 TL |
| Net kâr | ~45.000 TL (yaklaşık %900 kazanç) |
Sonuç:
Turp yetiştiriciliği, düşük maliyetli ve yüksek getiri potansiyeline sahip kısa vadeli bir üretimdir.
Uygun toprak, düzenli bakım ve pazarlama planı ile 1 dönümden 40–50 bin TL arası net kâr elde etmek mümkündür.
Ayrıca yıllık üç üretim döngüsüyle küçük arazilerde bile sürdürülebilir gelir sağlanabilir.
