Türkiye, binlerce yıllık bağcılık geçmişiyle dünyanın en eski şarap üretim bölgelerinden biridir. Anadolu’nun farklı iklim ve toprak yapıları, pek çok özgün üzüm çeşidinin yetişmesine olanak sağlamıştır. Hem yerli çeşitler hem de sonradan Türkiye’ye getirilen uluslararası üzümler, bugün ülkemizin şarapçılık kültüründe önemli bir yer tutar.
Şaraplık üzümler genel olarak kırmızı ve beyaz olmak üzere iki ana grupta değerlendirilir. Kırmızı şaraplarda kullanılan üzümler daha çok yoğun tanenli, koyu renkli ve gövdeli şaraplar verirken; beyaz şaraplık üzümler ferah, aromatik ve canlı asiditeli şaraplar ortaya çıkarır. Türkiye’nin bağcılık bölgeleri olan Anadolu, Trakya, Ege ve Kapadokya, bu çeşitliliğin en güzel örneklerini sunmaktadır.
Bu yazıda, hem Türkiye’ye özgü yerli üzümler hem de ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen uluslararası çeşitler ele alınarak, kırmızı ve beyaz şaraplık üzümler ayrıntılı biçimde tanıtılacaktır.
Öküzgözü
Öküzgözü, Türkiye’nin en tanınmış ve en sevilen kırmızı şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Adını iri ve yuvarlak tanelerinden alır; çünkü bu taneler gerçekten de “öküz gözü” büyüklüğündedir. Kökeni Elazığ’dır, özellikle Fırat Nehri’nin verimli topraklarında yetişir. Bugün Malatya, Erzincan ve Denizli gibi farklı bölgelerde de ekimi yapılmaktadır.
Bu üzüm, canlı meyve aromaları, yüksek asidite ve dengeli yapısıyla öne çıkar. Tek başına şarap yapımında kullanıldığı gibi, Boğazkere ile kupajlandığında Türkiye’nin en ünlü şarap birlikteliklerinden birini oluşturur.
Öküzgözü’nün Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Elazığ) |
| Kabuk Rengi | Orta kalınlıkta, mor-kırmızı |
| Şarap Tipi | Kırmızı |
| Aroma Profili | Vişne, kiraz, nar, böğürtlen, erik |
| Taneni | Orta |
| Asiditesi | Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 5–10 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Elazığ, Malatya, Erzincan, Denizli |
Öküzgözü Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta gövdeli, yumuşak içimli.
- Renk: Parlak yakut kırmızısı.
- Burun (koku): Taze kırmızı meyveler, hafif baharat ve çiçeksi aromalar.
- Damak (tat): Canlı asidite, meyvemsi ve dengeli, orta tanenli.
Öküzgözü ile Yemek Uyumu
- Izgara köfte, tavuk ve hafif et yemekleri
- Zeytinyağlı sebze yemekleri
- Hafif soslu makarnalar
- Orta sertlikte peynirler (ör. tulum, keçi peyniri)
Öküzgözü, “ferah ve meyvemsi kırmızı şarap” sevenler için Türkiye’nin en ideal üzümüdür. Özellikle genç içimde keyif verir, Boğazkere ile birlikte yıllandırıldığında ise daha güçlü ve kompleks şaraplar ortaya çıkar.
Boğazkere
Boğazkere, Türkiye’nin en güçlü ve karakteristik kırmızı şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. İsmini, içerdiği yüksek tanenler nedeniyle damakta bıraktığı yoğun “boğazı tırmalayan” histen alır. Kökeni Diyarbakır’dır; Güneydoğu Anadolu’nun sıcak ve kurak ikliminde gelişen bu üzüm, sert yapısıyla tanınır. Özellikle Elazığ’da yetiştirilen Öküzgözü ile kupajlandığında ortaya çıkan denge, Türk şarapçılığının en bilinen uyumudur.
Boğazkere üzümleri, kalın kabuklu ve küçük tanelidir. Bu sayede şaraplara derin renk, yoğun tanen ve güçlü bir gövde katar. Uzun yıllar saklanabilen ve yıllandıkça yumuşayan şaraplar üretir.
Boğazkere’nin Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Diyarbakır) |
| Kabuk Rengi | Kalın kabuklu, koyu mor-siyah |
| Şarap Tipi | Kırmızı |
| Aroma Profili | Böğürtlen, erik, vişne, tütün, deri, baharat |
| Taneni | Çok yüksek |
| Asiditesi | Orta |
| Alkol Potansiyeli | Yüksek (13–15°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 10–20 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Mardin |
Boğazkere Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Dolgun, güçlü ve konsantre.
- Renk: Yoğun mor-kırmızı, yıllandıkça kiremit tonlarına döner.
- Burun (koku): Siyah meyveler, tütün, deri, karabiber, kuru baharatlar.
- Damak (tat): Yüksek tanenler, uzun bitiş, yıllandıkça yumuşayan güçlü yapı.
Boğazkere ile Yemek Uyumu
- Izgara biftek ve antrikot
- Kuzu tandır, kavurma gibi yağlı et yemekleri
- Baharatlı kebap çeşitleri
- Sert ve olgun peynirler (ör. eski kaşar, gravyer)
Boğazkere, Türkiye’nin en “erkeksi” üzümü olarak anılır. Tek başına güçlü ve iddialı şaraplar üretir, Öküzgözü ile birleştiğinde ise sertliği dengelenerek dengeli ve kompleks şaraplara dönüşür.
Kalecik Karası
Kalecik Karası, Türkiye’nin en zarif ve aromatik kırmızı şaraplık üzümlerinden biridir. Adını yetiştiği bölge olan Ankara’nın Kalecik ilçesinden alır. İnce kabuklu yapısı, yumuşak tanenleri ve çiçeksi aromalarıyla Türkiye’nin uluslararası potansiyeli en yüksek yerli üzümlerinden kabul edilir.
Bu üzüm, modern şarapçılık teknikleriyle işlendiğinde oldukça kaliteli sonuçlar verir. Genellikle tek başına şarap yapımında kullanılır, ancak kupajlarda da değerlendirilebilir. Hafif gövdeli, meyvemsi ve çiçeksi karakteriyle “Türk Pinot Noir’i” benzetmesi yapılır.
Kalecik Karası’nın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Ankara – Kalecik) |
| Kabuk Rengi | İnce kabuklu, parlak kırmızı |
| Şarap Tipi | Kırmızı |
| Aroma Profili | Çilek, vişne, ahududu, menekşe, gül |
| Taneni | Düşük-Orta |
| Asiditesi | Orta |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 3–7 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Ankara (Kalecik), Denizli, Uşak, Trakya |
Kalecik Karası Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif-orta gövdeli, zarif ve dengeli.
- Renk: Parlak yakut kırmızısı.
- Burun (koku): Taze kırmızı meyveler (çilek, vişne, ahududu), menekşe ve gül gibi çiçeksi aromalar.
- Damak (tat): Yumuşak tanenler, dengeli asidite, ipeksi ve kolay içimli bir yapı.
Kalecik Karası ile Yemek Uyumu
- Tavuk ve hindi gibi beyaz et yemekleri
- Hafif soslu makarna ve pizzalar
- Zeytinyağlı Türk yemekleri
- Taze ve yumuşak peynirler (ör. beyaz peynir, lor, taze kaşar)
Kalecik Karası, Türkiye’nin “en zarif kırmızı üzümü” olarak bilinir. Şarapları, günlük içime uygun olduğu gibi, yemek eşlikçiliğinde de oldukça başarılıdır.
Papazkarası
Papazkarası, Trakya bölgesine özgü, Türkiye’nin en eski ve karakteristik kırmızı şaraplık üzümlerinden biridir. Özellikle Kırklareli, Tekirdağ ve Şarköy çevresinde yetişir. İnce kabuklu ve sulu yapısıyla tanınır. Alkol derecesi görece düşük, asiditesi yüksek, ferahlatıcı şaraplar verir. Bu özellikleriyle hem tek başına hem de kupajlarda kullanılır. Ayrıca köpüklü şarap üretiminde de değerlendirilen nadir yerli kırmızı çeşitlerdendir.
Papazkarası’nın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Trakya) |
| Kabuk Rengi | İnce kabuklu, parlak mor-kırmızı |
| Şarap Tipi | Kırmızı (roze ve köpüklü şaraplarda da kullanılır) |
| Aroma Profili | Vişne, kiraz, böğürtlen, narenciye, çiçeksi tonlar |
| Taneni | Düşük |
| Asiditesi | Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (11–12,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | Genellikle genç içim için (2–5 yıl) |
| Yetiştiği Bölgeler | Tekirdağ, Kırklareli, Şarköy, Gelibolu |
Papazkarası Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif-orta gövdeli, kolay içimli.
- Renk: Açık yakut kırmızısı, bazen pembe tonlar.
- Burun (koku): Taze kırmızı meyveler (vişne, kiraz), hafif çiçeksi aromalar.
- Damak (tat): Ferahlatıcı, yüksek asiditeli, düşük tanenli, yumuşak içimli.
Papazkarası ile Yemek Uyumu
- Deniz ürünleri (özellikle ızgara balıklar ve kabuklu deniz ürünleri)
- Hafif salatalar ve mezeler
- Tavuk yemekleri
- Peynir tabakları (özellikle keçi peyniri ve taze peynirler)
Papazkarası, yaz aylarında serinletici şarap sevenlerin favorisi olabilecek bir üzümdür. Özellikle köpüklü ve roze versiyonları uluslararası düzeyde dikkat çekmektedir.
Karasakız (Kuntra)
Karasakız, diğer adıyla Kuntra, Çanakkale’nin özellikle Bozcaada yöresinde yetişen yerli kırmızı şaraplık üzüm çeşididir. Adanın sert rüzgârlarına ve fakir topraklarına uyum sağlamış, bölgesel karakteri güçlü bir üzümdür. Kalın kabuklu ve iri tanelidir. Orta gövdeli, dengeli ve kolay içimli şaraplar verir.
Karasakız genellikle tek başına şarap yapımında kullanılır, fakat bazı üreticiler onu kupajlarda da değerlendirir. Özellikle Ege’nin adasal ikliminin izlerini taşıyan şaraplarıyla bilinir.
Karasakız’ın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Çanakkale – Bozcaada) |
| Kabuk Rengi | Kalın kabuklu, koyu mor |
| Şarap Tipi | Kırmızı |
| Aroma Profili | Vişne, erik, böğürtlen, kuru incir, toprak notaları |
| Taneni | Orta |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 5–8 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Çanakkale (Bozcaada), sınırlı olarak Ege’nin bazı bölgeleri |
Karasakız Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta gövdeli, yuvarlak ve dengeli.
- Renk: Yoğun yakut kırmızısı.
- Burun (koku): Kırmızı meyveler, kuru incir, hafif baharat ve topraksı tonlar.
- Damak (tat): Dengeli asidite, orta tanenler, hafif topraksı bitiş.
Karasakız ile Yemek Uyumu
- Izgara köfte ve kebaplar
- Kuzu eti yemekleri
- Domates soslu makarnalar
- Orta sertlikte peynirler (ör. İzmir tulumu, keçi peyniri)
Karasakız, Bozcaada’nın simgesi olan bir üzümdür. Bölgenin terroir özelliklerini güçlü biçimde yansıtır ve Türk şarapçılığında “yerel karakteri” en net şekilde ortaya koyan çeşitlerden biridir.
Adakarası
Adakarası, Marmara Denizi’ndeki adalara özgü bir kırmızı şaraplık üzüm çeşididir. En çok Avşa Adası’nda yetiştirilir ve adını da buradan alır. Bölgenin iklimine iyi uyum sağlamış, yerel üreticiler tarafından uzun süredir kullanılan önemli bir üzümdür.
Adakarası genellikle hafif yapılı, meyvemsi ve genç içime uygun şaraplar üretir. Ancak bazı üreticiler, onu daha yoğun gövdeli ve yıllandırmaya uygun stillerde de işleyebilmektedir.
Adakarası’nın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Marmara Adaları – Avşa) |
| Kabuk Rengi | Orta kalınlıkta, koyu mor |
| Şarap Tipi | Kırmızı |
| Aroma Profili | Kiraz, vişne, böğürtlen, baharat, kuru otlar |
| Taneni | Orta |
| Asiditesi | Orta |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 3–7 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Avşa Adası, Marmara Adaları, Tekirdağ çevresi |
Adakarası Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta gövdeli, dengeli ve yuvarlak.
- Renk: Parlak yakut kırmızısı.
- Burun (koku): Taze kırmızı meyveler, hafif baharatlı ve otumsu tonlar.
- Damak (tat): Orta tanenli, dengeli asiditeye sahip, ferahlatıcı.
Adakarası ile Yemek Uyumu
- Izgara et ve köfte
- Tavuk yemekleri
- Domates soslu makarna ve pizzalar
- Orta sertlikte peynirler
Adakarası, Marmara’nın şarapçılık geleneğini günümüze taşıyan en önemli yerli çeşitlerden biridir. Özellikle Avşa Adası şarapları, bu üzümün yerel değerini ve özgün karakterini yansıtır.
Horozkarası
Horozkarası, Türkiye’nin özellikle Denizli yöresine özgü kırmızı şaraplık üzüm çeşididir. Adını iri tanelerinin ve koyu renginin horozun parlak tüylerini andırmasından aldığı söylenir. Bölgenin karasal ikliminde ve yüksek rakımlı bağlarında yetiştiği için şaraplara yüksek asidite ve dengeli bir yapı kazandırır.
Genellikle orta gövdeli, meyvemsi ve genç içime uygun şaraplar verir. Bazı üreticiler ise Horozkarası’ndan köpüklü ve roze şarap da yapmaktadır.
Horozkarası’nın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Denizli) |
| Kabuk Rengi | Koyu mor-kırmızı |
| Şarap Tipi | Kırmızı (roze ve köpüklü şaraplarda da kullanılır) |
| Aroma Profili | Vişne, böğürtlen, erik, hafif baharat |
| Taneni | Orta |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 3–6 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Denizli ve çevresi |
Horozkarası Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta gövdeli, dengeli yapılı.
- Renk: Canlı yakut kırmızısı.
- Burun (koku): Taze kırmızı meyveler, hafif baharat.
- Damak (tat): Meyvemsi, orta tanenli, ferahlatıcı asiditeye sahip.
Horozkarası ile Yemek Uyumu
- Izgara tavuk ve köfte
- Hafif et yemekleri
- Zeytinyağlı sebzeler
- Yumuşak peynirler
Horozkarası, Ege’nin bağcılık mirasını temsil eden önemli yerli üzümlerden biridir. Özellikle Denizli’nin yüksek rakımlı bağlarında yetiştiğinde, şaraplara canlılık ve ferahlık katar.
Çalkarası
Çalkarası, adını yetiştiği bölgeden, yani Denizli’nin Çal ilçesinden alan yerli kırmızı şaraplık üzüm çeşididir. Türkiye’de özellikle roze şarap üretiminde en çok kullanılan üzüm olarak bilinir. İnce kabuklu, bol sulu ve aromatik yapısıyla hem ferahlatıcı genç şaraplar hem de aromatik köpüklü şaraplar elde edilir.
Çalkarası şarapları genellikle hafif gövdeli ve düşük tanenli olduğu için kolay içimlidir. Özellikle yaz aylarında serinletici, meyvemsi ve canlı şaraplar tercih edenler için ideal bir üzüm çeşididir.
Çalkarası’nın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Denizli – Çal) |
| Kabuk Rengi | İnce kabuklu, parlak kırmızı |
| Şarap Tipi | Kırmızı (çoğunlukla roze ve köpüklü şaraplarda) |
| Aroma Profili | Çilek, frambuaz, böğürtlen, nar, gül |
| Taneni | Düşük |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (11,5–13°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | Genellikle genç içim için (2–4 yıl) |
| Yetiştiği Bölgeler | Denizli (Çal ve çevresi) |
Çalkarası Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif gövdeli, kolay içimli.
- Renk: Açık yakut kırmızısı veya pembemsi tonlar.
- Burun (koku): Taze kırmızı meyveler (çilek, nar, frambuaz), gül aroması.
- Damak (tat): Düşük tanenli, ferahlatıcı asidite, meyvemsi ve canlı.
Çalkarası ile Yemek Uyumu
- Mezeler ve hafif başlangıçlar
- Izgara tavuk ve balık
- Yaz salataları
- Hafif aromalı peynirler (taze lor, keçi peyniri)
Çalkarası, Türkiye’nin roze şarap simgesi olarak kabul edilir. Ege’nin iklimiyle birleştiğinde ortaya çıkan ferah ve aromatik karakteriyle hem yurtiçinde hem yurtdışında dikkat çekmektedir.
Narince
Narince, Türkiye’nin en önemli beyaz şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Adını Tokat yöresinden alır ve özellikle Yeşilırmak Havzası’nda yetiştirilir. “Narince” kelimesi Türkçede “ince, zarif” anlamına gelir ve bu üzümün hem yapraklarının hem de şaraplarının zarif karakterini çok iyi tanımlar.
Bu üzüm hem şaraplık olarak hem de yaprağı için değerlidir. Yaprakları ince, geniş ve dayanıklıdır; Tokat yaprağı olarak turşuluk ve sarma yapımında da büyük önem taşır. Şarap olarak işlendiğinde ise aromatik, dengeli ve yaşlandırmaya uygun beyaz şaraplar verir.
Narince’nin Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Tokat) |
| Kabuk Rengi | Açık sarı-yeşil |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Elma, armut, turunçgil, kayısı, çiçeksi notalar |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 5–10 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Tokat (başlıca), ayrıca Orta Karadeniz ve İç Anadolu’nun bazı bölgeleri |
Narince Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta gövdeli, dengeli ve aromatik.
- Renk: Soluk sarıdan altın sarısına.
- Burun (koku): Elma, armut, turunçgil ve çiçeksi aromalar.
- Damak (tat): Dengeli asidite, zarif ve uzun bitişli.
Narince ile Yemek Uyumu
- Deniz ürünleri (özellikle ızgara balık, karides, kalamar)
- Tavuk yemekleri
- Zeytinyağlı sebzeler
- Hafif peynirler (ör. beyaz peynir, keçi peyniri)
Narince, Türkiye’nin uluslararası pazarda öne çıkabilecek beyaz şaraplık üzümlerindendir. Hem gençken ferahlatıcı hem de meşe fıçıda olgunlaştırıldığında daha kompleks ve gövdeli şaraplar verebilir.
Emir
Emir, Türkiye’nin en karakteristik beyaz şaraplık üzümlerinden biridir ve kökeni Nevşehir – Kapadokya bölgesine dayanır. Bölgenin volkanik toprakları ve yüksek rakımı, Emir üzümüne eşsiz bir mineralite ve ferahlatıcı bir asidite kazandırır. Bu nedenle Emir, Anadolu’nun en özgün beyaz şaraplarından birini ortaya çıkarır.
Emir üzümleri ince kabuklu ve küçük tanelidir. Genellikle tek başına şarap yapımında kullanılır ancak bazen kupajlarda da değerlendirilebilir. Özellikle genç içim için ferahlatıcı, aromatik ve mineral karakterli şaraplar üretir.
Emir’in Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Nevşehir – Kapadokya) |
| Kabuk Rengi | Açık sarı-yeşil |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Elma, armut, limon, beyaz çiçekler, mineral tonlar |
| Asiditesi | Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 3–5 yıl (genellikle genç içim için) |
| Yetiştiği Bölgeler | Nevşehir, Niğde, Kayseri (Kapadokya bölgesi) |
Emir Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif-orta gövdeli, zarif.
- Renk: Soluk sarı, yeşilimsi yansımalar.
- Burun (koku): Narenciye, elma, beyaz çiçekler, belirgin mineralite.
- Damak (tat): Canlı ve ferahlatıcı, yüksek asidite sayesinde tazeleyici.
Emir ile Yemek Uyumu
- Izgara balık ve deniz ürünleri
- Hafif mezeler ve salatalar
- Tavuk yemekleri
- Taze peynirler (ör. keçi peyniri, lor)
Emir, Kapadokya’nın volkanik terroirini en iyi yansıtan üzüm olarak bilinir. Yerel karakteriyle Türkiye’nin beyaz şarapçılığında önemli bir yere sahiptir.
Bornova Misketi
Bornova Misketi, Türkiye’nin en aromatik beyaz şaraplık üzümlerinden biridir. Adını İzmir’in Bornova ilçesinden alır, ancak günümüzde Manisa ve Denizli başta olmak üzere Ege Bölgesi’nin farklı yerlerinde de yetiştirilmektedir.
Bu üzüm, Muscat ailesinin bir üyesidir ve güçlü çiçeksi, meyvemsi aromalarıyla bilinir. Hem sek hem de yarı tatlı şarap yapımında kullanılır. Ayrıca köpüklü şaraplarda da tercih edilen bir çeşittir.
Bornova Misketi’nin Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (İzmir – Bornova) |
| Kabuk Rengi | Açık sarı, bazen altın sarısı tonlu |
| Şarap Tipi | Beyaz (kuru, yarı tatlı, köpüklü) |
| Aroma Profili | Portakal çiçeği, gül, kayısı, şeftali, bal |
| Asiditesi | Orta |
| Alkol Potansiyeli | Orta (11–13°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | Genellikle genç içim için (2–4 yıl) |
| Yetiştiği Bölgeler | İzmir (Bornova), Manisa, Denizli |
Bornova Misketi Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif-orta gövdeli, aromatik ve zarif.
- Renk: Parlak açık sarı.
- Burun (koku): Portakal çiçeği, gül, tropikal meyveler ve bal aromaları.
- Damak (tat): Çiçeksi ve meyvemsi tatlar, hafif tatlımsı nüanslar, ferahlatıcı.
Bornova Misketi ile Yemek Uyumu
- Hafif tatlılar (örneğin meyve tatlıları, dondurma)
- Aperatif olarak tek başına
- Peynir tabakları (özellikle keçi peyniri, taze beyaz peynir)
- Hafif Asya mutfağı yemekleri
Bornova Misketi, Türkiye’nin en aromatik ve en karakteristik beyaz şaraplık üzümüdür. Özellikle çiçeksi ve meyvemsi yapısıyla hem günlük içime hem de özel eşleşmelere uygundur.
Sultaniye (Çekirdeksiz)
Sultaniye, Türkiye’nin en yaygın yetiştirilen üzüm çeşitlerinden biridir. Daha çok sofralık ve kuru üzüm olarak bilinse de beyaz şarap yapımında da kullanılır. Anavatanı Ege Bölgesi’dir ve özellikle Manisa ile Denizli illerinde çok geniş bağ alanlarına sahiptir.
Şarap yapımında kullanıldığında genellikle hafif gövdeli, düşük alkollü ve ferahlatıcı beyaz şaraplar verir. Bu şaraplar genç içime uygundur ve aromatik yapıları sayesinde yaz aylarında serinletici bir tercih olur.
Sultaniye’nin Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Ege Bölgesi) |
| Kabuk Rengi | Açık sarı-yeşil |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Elma, armut, üzüm, hafif tropikal notalar |
| Asiditesi | Düşük-Orta |
| Alkol Potansiyeli | Orta (11–12,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | Genellikle genç içim için (2–3 yıl) |
| Yetiştiği Bölgeler | Manisa, Denizli |
Sultaniye Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif gövdeli, yumuşak ve kolay içimli.
- Renk: Soluk sarı.
- Burun (koku): Taze üzüm, elma, hafif tropikal meyveler.
- Damak (tat): Yumuşak, düşük asiditeli, ferahlatıcı.
Sultaniye ile Yemek Uyumu
- Hafif salatalar
- Peynir tabakları (özellikle taze peynirler)
- Mezeler ve zeytinyağlılar
- Aperatif olarak tek başına tüketim
Sultaniye, Türkiye’nin hem tarımsal üretim hem de şarapçılık açısından en önemli üzüm çeşitlerinden biridir. Genellikle sofralık ve kuru üzüm olarak bilinse de, hafif ve keyifli beyaz şaraplar da sunar.
Hasandede
Hasandede, İç Anadolu Bölgesi’ne özgü önemli beyaz şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Özellikle Ankara, Kırıkkale ve çevresinde yetiştirilir. Adını yöredeki Hasandede köyünden aldığı rivayet edilir. Bölgenin karasal iklimine uyum sağlamış, verimli ve kaliteli şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir.
Hasandede’den üretilen şaraplar genellikle aromatik, asiditesi yüksek ve gövdeli olur. Bu üzüm, hem tek başına hem de kupajlarda kullanılabilmektedir.
Hasandede’nin Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Ankara – Kırıkkale) |
| Kabuk Rengi | Açık sarı-yeşil |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Elma, armut, limon, beyaz çiçekler, mineral notalar |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 4–7 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Ankara, Kırıkkale, Kırşehir ve çevresi |
Hasandede Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta gövdeli, dengeli ve aromatik.
- Renk: Açık sarıdan altın sarısına.
- Burun (koku): Elma, armut, limon, beyaz çiçekler ve mineral notalar.
- Damak (tat): Canlı asidite, tazeleyici, uzun bitişli.
Hasandede ile Yemek Uyumu
- Izgara balıklar
- Tavuk yemekleri
- Zeytinyağlı sebzeler
- Hafif peynirler (özellikle keçi peyniri, lor)
Hasandede, Türkiye’nin şarapçılıkta daha çok tanıtılması gereken yerli üzümlerinden biridir. Özellikle İç Anadolu’nun karasal ikliminde kazandığı canlı asidite ve mineraliteyle öne çıkar.
Yapıncak
Yapıncak, Trakya bölgesine özgü beyaz şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Özellikle Tekirdağ, Şarköy ve Mürefte çevresinde yetiştirilir. Verimli bir üzüm çeşidi olmasının yanında, bölgenin iklimine uyumlu yapısıyla uzun yıllardır şarap üretiminde kullanılmaktadır.
Bu üzümden elde edilen şaraplar genellikle hafif gövdeli, aromatik ve canlı asiditeli olur. Genç içime uygun, ferahlatıcı ve kolay içimli beyaz şaraplar üretir.
Yapıncak’ın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Trakya – Tekirdağ, Şarköy) |
| Kabuk Rengi | Açık sarı |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Elma, armut, ayva, limon, beyaz çiçekler |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (11,5–13°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 2–4 yıl (genç içim) |
| Yetiştiği Bölgeler | Trakya (Tekirdağ, Şarköy, Mürefte) |
Yapıncak Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif-orta gövdeli.
- Renk: Parlak açık sarı.
- Burun (koku): Elma, armut, limon, beyaz çiçekler.
- Damak (tat): Canlı, tazeleyici, yüksekçe asiditeli, kolay içimli.
Yapıncak ile Yemek Uyumu
- Deniz ürünleri (özellikle ızgara balık)
- Hafif salatalar ve mezeler
- Tavuk yemekleri
- Yumuşak peynirler
Yapıncak, Trakya’nın yerel şarapçılık kültürünün önemli bir parçasıdır. Genellikle genç tüketim için ideal, ferahlatıcı ve aromatik beyaz şaraplar üretir.
Kabarcık
Kabarcık, Türkiye’nin Tokat yöresine özgü beyaz şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Adını, ondan yapılan köpüklü şaraplardan alır; çünkü bu üzümden üretilen şaraplar ferah, canlı ve kabarcıklı yapısıyla bilinir. Tokat’ın iklimine ve toprak yapısına uyumlu olduğundan uzun süredir yetiştirilmektedir.
Genellikle köpüklü ve hafif şarap yapımında tercih edilir. İnce kabuklu ve aromatik bir üzüm olan Kabarcık, taze ve genç içime uygun şaraplar üretir.
Kabarcık’ın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Tokat) |
| Kabuk Rengi | Açık sarı-yeşil |
| Şarap Tipi | Beyaz (özellikle köpüklü şaraplarda) |
| Aroma Profili | Elma, armut, limon, beyaz çiçekler |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (11–12,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | Genellikle genç içim için (2–3 yıl) |
| Yetiştiği Bölgeler | Tokat ve çevresi |
Kabarcık Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif, canlı ve ferahlatıcı.
- Renk: Soluk sarı, yeşilimsi yansımalar.
- Burun (koku): Elma, limon, çiçeksi notalar.
- Damak (tat): Canlı asidite, hafif gövde, köpüklü şaraplarda taptaze bir his.
Kabarcık ile Yemek Uyumu
- Aperatifler
- Deniz ürünleri (özellikle kabuklu deniz ürünleri)
- Hafif mezeler ve salatalar
- Taze peynirler
Kabarcık, Tokat’ın yerel şarapçılık kültürünü yansıtan ve özellikle köpüklü şaraplarda öne çıkan özgün bir üzümdür.
Altıntaş
Altıntaş, Türkiye’de çok yaygın olmayan ancak özellikle Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde yetiştirilen yerli beyaz şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Daha çok yerel bağlarda ve küçük üretimlerde karşımıza çıkar. İsmini, olgunlaştığında aldığı altın sarısı renkten aldığı söylenir.
Altıntaş, genellikle kupajlarda destekleyici üzüm olarak kullanılır. Ancak tek başına işlendiğinde de aromatik, orta gövdeli ve dengeli şaraplar verebilir.
Altıntaş’ın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Türkiye (Marmara ve İç Anadolu) |
| Kabuk Rengi | Altın sarısı tonlu açık yeşil |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Elma, armut, kayısı, bal, çiçeksi notalar |
| Asiditesi | Orta |
| Alkol Potansiyeli | Orta (11,5–13°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 3–5 yıl |
| Yetiştiği Bölgeler | Marmara (özellikle Tekirdağ çevresi), İç Anadolu’da sınırlı bağlar |
Altıntaş Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta gövdeli, dengeli.
- Renk: Soluk sarıdan altın sarısına.
- Burun (koku): Elma, armut, kayısı, çiçeksi aromalar.
- Damak (tat): Dengeli, hafif tatlımsı nüanslara sahip, yumuşak içimli.
Altıntaş ile Yemek Uyumu
- Hafif deniz ürünleri
- Tavuk yemekleri
- Sebzeli pilav ve makarnalar
- Yumuşak peynirler
Altıntaş, çok bilinen bir çeşit olmasa da Türkiye’nin şarap çeşitliliğine katkı sağlayan yerel üzümlerden biridir. Özellikle kupajlarda denge unsuru olarak değerlidir.
Cabernet Sauvignon
Cabernet Sauvignon, dünyanın en çok bilinen ve yetiştirilen kırmızı şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Kökeni Fransa’nın Bordeaux bölgesine dayanır. Türkiye’de de Trakya, Denizli, İzmir ve Kapadokya gibi şarapçılık bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilmektedir.
Yoğun renkli, yüksek tanenli ve yıllanmaya uygun şaraplar vermesiyle tanınır. Çoğu zaman tek başına şarap yapımında kullanılır ancak Merlot veya Cabernet Franc ile kupajlandığında daha yumuşak ve dengeli sonuçlar elde edilir.
Cabernet Sauvignon’un Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Fransa (Bordeaux) |
| Kabuk Rengi | Kalın kabuklu, koyu mor-siyah |
| Şarap Tipi | Kırmızı |
| Aroma Profili | Siyah frenk üzümü, böğürtlen, erik, tütün, yeşil biber, vanilya (fıçıda) |
| Taneni | Yüksek |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Yüksek (13–15°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 10–20 yıl |
| Türkiye’de Yetiştiği Bölgeler | Trakya, Denizli, İzmir, Kapadokya |
Cabernet Sauvignon Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Dolgun ve güçlü.
- Renk: Yoğun mor-kırmızı, yıllandıkça kahverengimsi tonlara döner.
- Burun (koku): Siyah meyveler, yeşil biber, tütün, deri, vanilya ve baharat.
- Damak (tat): Güçlü tanenler, yüksek alkol ve belirgin asidite; yıllandıkça yumuşayan kompleks yapı.
Cabernet Sauvignon ile Yemek Uyumu
- Izgara biftek, kuzu pirzola
- Baharatlı kebaplar
- Av etleri (ör. geyik, ördek)
- Sert ve olgun peynirler (ör. eski kaşar, cheddar, parmesan)
Cabernet Sauvignon, hem tek başına hem de kupajlarda dünya şarapçılığının en çok tercih edilen üzümüdür. Türkiye’de de kaliteli örnekleriyle öne çıkmaktadır.
Merlot
Merlot, dünyada Cabernet Sauvignon’dan sonra en çok yetiştirilen ve tercih edilen kırmızı şaraplık üzümlerden biridir. Kökeni Fransa’nın Bordeaux bölgesine dayanır. Türkiye’de ise özellikle Trakya, Denizli ve Ege bölgesi bağlarında başarılı örnekler vermektedir.
Merlot, yumuşak tanenleri, meyvemsi aromaları ve kolay içimi sayesinde hem yeni başlayan şarap severler hem de profesyoneller tarafından sevilir. Çoğunlukla tek başına şarap yapımında kullanılır; fakat Cabernet Sauvignon ile kupajlandığında şaraplara denge, yumuşaklık ve meyvemsi karakter kazandırır.
Merlot’un Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Fransa (Bordeaux) |
| Kabuk Rengi | Orta kalınlıkta, mavi-siyah |
| Şarap Tipi | Kırmızı |
| Aroma Profili | Erik, vişne, böğürtlen, çikolata, kahve, vanilya |
| Taneni | Orta |
| Asiditesi | Orta |
| Alkol Potansiyeli | Orta-Yüksek (12,5–14,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 5–15 yıl |
| Türkiye’de Yetiştiği Bölgeler | Trakya, Denizli, İzmir, Kapadokya |
Merlot Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta-dolgun gövdeli, ipeksi yapılı.
- Renk: Canlı yakut kırmızısı, yıllandıkça kiremit tonlarına yaklaşır.
- Burun (koku): Olgun kırmızı meyveler, çikolata, kahve ve vanilya tonları.
- Damak (tat): Yumuşak tanenler, kadifemsi doku, kolay içim.
Merlot ile Yemek Uyumu
- Hafif soslu kırmızı et yemekleri
- Tavuk ve ördek eti
- Makarna ve pizza çeşitleri
- Orta sertlikte peynirler (ör. taze kaşar, gouda)
Merlot, Türkiye’nin bağcılık bölgelerinde yaygın yetiştirilen uluslararası üzümlerden biridir. Kolay içimli yapısıyla günlük şarap tüketiminde de oldukça popülerdir.
Chardonnay
Chardonnay, dünyanın en çok bilinen beyaz şaraplık üzümüdür. Kökeni Fransa’nın Burgonya bölgesine dayanır. Bugün neredeyse tüm şarap ülkelerinde yetiştirilmekte olup Türkiye’de de Trakya, Denizli ve Kapadokya bölgelerinde öne çıkar.
Şarap yapımında çok yönlü bir üzüm olan Chardonnay, farklı tekniklerle işlendiğinde birbirinden oldukça farklı karakterler gösterebilir. Çelik tanklarda fermente edildiğinde taze ve meyvemsi, meşe fıçılarda olgunlaştırıldığında ise tereyağımsı, vanilyalı ve gövdeli şaraplar verir. Ayrıca şampanya üretiminde de kullanılan üç ana üzümden biridir.
Chardonnay’nin Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Fransa (Burgonya) |
| Kabuk Rengi | Açık yeşil-sarı |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Elma, armut, ananas, limon, tropikal meyveler, tereyağı, vanilya |
| Asiditesi | Orta-Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta-Yüksek (12–14,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 5–15 yıl |
| Türkiye’de Yetiştiği Bölgeler | Trakya, Denizli, Kapadokya |
Chardonnay Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Orta-dolgun, işleme tekniğine bağlı olarak değişken.
- Renk: Soluk sarıdan altın sarısına.
- Burun (koku): Gençken elma, armut ve narenciye; fıçıda olgunlaştırıldığında vanilya, tereyağı, bal.
- Damak (tat): Dengeli, aromatik; bazen taze ve ferah, bazen kremamsı ve zengin.
Chardonnay ile Yemek Uyumu
- Izgara balık, karides, istiridye
- Tavuk ve hindi yemekleri
- Kremalı makarnalar
- Yumuşak peynirler (ör. Brie, Camembert)
Chardonnay, dünya şarapçılığında “her tarza bürünebilen üzüm” olarak bilinir. Türkiye’de de farklı bölgelerde yetiştirilmekte ve başarılı örnekleriyle dikkat çekmektedir.
Sauvignon Blanc
Sauvignon Blanc, dünyanın en aromatik beyaz şaraplık üzüm çeşitlerinden biridir. Kökeni Fransa’nın Loire Vadisi ve Bordeaux bölgelerine dayanır. Türkiye’de ise özellikle Trakya, Denizli ve İzmir çevresinde yetiştirilmektedir.
Yüksek asiditeye sahip, taze ve ferahlatıcı şaraplar üretir. Çoğunlukla çelik tanklarda işlenir ve meşe fıçılarda nadiren olgunlaştırılır. Bu sayede üzümün kendine özgü bitkisel ve meyvemsi aromaları ön planda kalır. Özellikle Yeni Zelanda – Marlborough örnekleri dünyaca ünlüdür.
Sauvignon Blanc’ın Genel Özellikleri
| Özellik | Detay |
|---|---|
| Anavatanı | Fransa (Loire Vadisi, Bordeaux) |
| Kabuk Rengi | Açık yeşil |
| Şarap Tipi | Beyaz |
| Aroma Profili | Yeşil elma, lime, kuş üzümü, çimen, yeşil biber, ıhlamur |
| Asiditesi | Yüksek |
| Alkol Potansiyeli | Orta (12–13,5°) |
| Yaşlandırma Potansiyeli | 3–7 yıl |
| Türkiye’de Yetiştiği Bölgeler | Trakya, Denizli, İzmir |
Sauvignon Blanc Şaraplarının Karakteri
- Gövde: Hafif-orta gövdeli.
- Renk: Soluk sarı, yeşilimsi yansımalar.
- Burun (koku): Canlı ve aromatik; narenciye, tropikal meyveler, yeşil bitkisel notalar.
- Damak (tat): Yüksek asidite, keskin ve ferahlatıcı, genç içime çok uygun.
Sauvignon Blanc ile Yemek Uyumu
- Istakoz, midye, istiridye gibi deniz ürünleri
- Hafif ve otlu salatalar
- Keçi peyniri
- Hafif baharatlı Asya mutfağı yemekleri
Sauvignon Blanc, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de aromatik ve ferahlatıcı beyaz şaraplar arayanların tercihi olmaktadır.
Sonuç
Türkiye, şarapçılık açısından oldukça zengin bir ülkedir. Hem yerli üzümler hem de dünya çapında bilinen uluslararası çeşitler, Anadolu’nun farklı iklim ve toprak koşullarında kendine özgü karakterler kazanır. Elazığ’ın Öküzgözü ve Boğazkere üzümleri güçlü kupajlarıyla öne çıkarken; Ankara’nın Kalecik Karası zarif yapısıyla dikkat çeker. Ege’nin Çalkarası, Horozkarası ve Bornova Misketi, ferah ve aromatik şarapların simgesidir. Tokat’ın Narince ve Kapadokya’nın Emir üzümleri ise beyaz şaraplarda uluslararası potansiyele sahip çeşitler olarak bilinir.
Bunlara ek olarak, dünyaca ünlü Cabernet Sauvignon, Merlot, Chardonnay, Sauvignon Blanc gibi uluslararası üzümler de Türkiye’de yetiştirilmekte ve yerel koşulların etkisiyle farklı tat profilleri ortaya çıkarmaktadır. Bu durum, Türkiye’yi yalnızca yerel üzüm çeşitleriyle değil, aynı zamanda dünya şarapçılığına entegre olmuş bir üretim merkezi haline getirir.
Sonuç olarak, Türkiye’nin şaraplık üzüm çeşitliliği, hem geleneksel bağcılığın mirasını hem de modern şarapçılığın dinamizmini bir arada sunar. Bu zengin çeşitler, ülkemizin hem iç pazarda hem de uluslararası arenada şarap turizmi ve şarap ihracatı açısından önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.
