Enginar Yetiştirmek Karlı mı? Maliyet, Verim ve Kazanç Analizi

Türkiye’nin tarımsal çeşitliliği içerisinde enginar, hem mutfak kültürümüzdeki yeri hem de ekonomik değeriyle öne çıkan özel bir üründür. Özellikle Ege ve Marmara bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilen enginar, doğru iklim ve toprak koşulları sağlandığında yüksek verim sunan, aynı zamanda hem iç piyasada hem de ihracatta alıcı bulan bir sebzedir.

Ancak “Enginar yetiştirmek karlı bir iş mi?” sorusu, yalnızca ürünün fiyatına bakılarak yanıtlanamaz. Enginar üretimi; toprak hazırlığından sulamaya, işçilikten pazarlamaya kadar birçok faktörü içinde barındırır. İlk yıllarda yatırım maliyetleri yüksek olsa da, sonraki yıllarda düzenli ve planlı bir üretimle ciddi kazançlar elde etmek mümkündür.

Bu yazıda enginar yetiştiriciliğinin maliyetlerini, dekara düşen verim ve gelir potansiyelini, pazarlama yöntemlerini, karşılaşılan zorlukları ve devlet desteklerini ele alarak uzun vadeli kârlılık analizini yapacağız. Böylece enginar üretimine başlamayı düşünenler için gerçekçi bir yol haritası ortaya koymuş olacağız.

Türkiye’de Enginar Yetiştiriciliğinin Genel Durumu

Enginar, Akdeniz kökenli bir bitki olarak özellikle Türkiye’nin iklim koşullarına oldukça uygun bir sebzedir. Türkiye’de en yoğun üretim Ege Bölgesi’nde yapılır. İzmir, Aydın ve Muğla enginarın adeta merkezi durumundadır. Bunun yanında Marmara Bölgesi’nde Bursa, Akdeniz’de Hatay ve Adana, son yıllarda ise İç Anadolu’nun bazı kısımlarında da deneme üretimleri yapılmaktadır.

Enginar yetiştiriciliğinde iklim büyük önem taşır. Bitki, ılıman iklimi sever; aşırı sıcak ve kuraklığa karşı hassastır. Bu yüzden Türkiye’de özellikle deniz etkisi olan bölgelerde daha kaliteli verim alınır. Toprak açısından ise organik madde yönünden zengin, derin ve geçirgen topraklarda yüksek verim elde edilir. Killi, fazla su tutan veya tuzlu topraklarda verim düşer.

Türkiye’nin enginar üretimi yıldan yıla değişiklik göstermekle birlikte yaklaşık 45-50 bin ton civarında seyretmektedir. Bunun %70’inden fazlası İzmir ve çevresinde yetiştirilir. İzmir’in Karaburun, Çeşme ve Urla ilçeleri, enginarın hem miktar hem de kalite açısından öne çıktığı yerlerdir. Özellikle Sakız enginarı ve Bayrampaşa enginarı en çok bilinen türlerdir.

Aşağıdaki tablo, Türkiye’de enginar üretiminde öne çıkan bölgeleri ve özelliklerini göstermektedir:

Bölge / İl	Öne Çıkan Çeşitler	Yetiştirme Özelliği	Üretim Payı (%)
İzmir (Karaburun, Urla, Çeşme)	Sakız Enginarı	Yumuşak dokulu, iç pazarda yüksek talep	~%60
Bursa	Bayrampaşa Enginarı	Daha iri yapılı, uzun süre dayanıklı	~%15
Aydın – Muğla	Karışık çeşitler	Erken ürün alma imkânı	~%10
Hatay – Adana	Bayrampaşa ve yerel	Sıcak iklim avantajı ile yüksek verim	~%8
Diğer bölgeler	Deneme üretimleri	İç Anadolu’da sınırlı üretim	~%7

Görüldüğü üzere, Türkiye’de enginar üretimi büyük ölçüde belli başlı illerde yoğunlaşmıştır. Bu da pazara arzın mevsimsel dalgalanmalara bağlı kalmasına yol açmaktadır. Yani enginar yetiştiriciliğinde bölgesel avantajlar çok belirleyici bir faktördür.

Enginar Yetiştirmenin Maliyetleri

Enginar yetiştiriciliği, ilk bakışta sebze üreticiliği arasında kârlı gibi görünse de, maliyet kalemleri dikkatlice hesaplanmadığında çiftçiyi zorlayabilir. Çünkü enginar, hem çok yıllık bir bitki olması hem de yoğun işçilik gerektirmesi nedeniyle diğer sebzelere kıyasla farklı bir üretim yapısına sahiptir.

Başlıca Maliyet Kalemleri

1. Fidan / Çelik Maliyeti:
   Enginar genellikle çelikle çoğaltılır. İlk tesis yılında tarlaya dikim için yüksek miktarda çelik gerekir. Çelik fiyatları çeşit ve bölgeye göre değişse de, dekar başına 2.500–4.000 TL arası bir gider söz konusudur.
2. Toprak Hazırlığı ve Gübreleme:
   Enginar organik maddeye ihtiyaç duyar. Dikim öncesinde çiftlik gübresi, sonrasında ise azot, fosfor ve potasyum takviyeleri yapılır. Ortalama dekara 1.500–2.500 TL arası masraf çıkar.
3. Sulama Giderleri:
   Özellikle yaz döneminde düzenli sulama şarttır. Damla sulama sistemi kurulum maliyeti dekara 2.000–3.000 TL civarındadır. Sulama sezonunda elektrik veya mazot gideri de yıllık 500–1.000 TL arası değişir.
4. İşçilik Masrafları:
   Enginar üretiminde en yüksek maliyet kalemlerinden biridir. Dikim, çapalama, budama, sulama kontrolü ve özellikle hasat işçiliği ciddi iş gücü gerektirir. Dekar başına işçilik maliyetleri yıllık ortalama 3.000–5.000 TL arasıdır.
5. İlaçlama ve Hastalık Kontrolü:
   Mildiyö, yaprak bitleri, mantar hastalıkları enginarda yaygındır. İlaçlama için yılda 500–1.000 TL arası bir gider hesaplanmalıdır.
6. Nakliye ve Pazarlama:
   Ürün satışı yapılacak pazara veya hale göre nakliye maliyeti değişir. Ortalama dekara 500–1.000 TL ek masraf söz konusudur.

Ortalama Dekar Başına Maliyet Tablosu

Gider Kalemi	Tahmini Maliyet (TL / Dekar)
Çelik / Fidan	2.500 – 4.000
Gübre ve Toprak Hazırlığı	1.500 – 2.500
Sulama ve Sistem Giderleri	2.500 – 4.000
İşçilik	3.000 – 5.000
İlaçlama ve Kontrol	500 – 1.000
Nakliye / Pazarlama	500 – 1.000
Toplam	10.500 – 17.500

Görüldüğü gibi, bir dekar enginar tarlası için ilk yılda 10-17 bin TL arasında değişen ciddi bir yatırım gerekir. Ancak tesis edilen enginar bitkisi 3-4 yıl boyunca ürün verebildiği için, maliyetlerin yıllara yayılmasıyla kârlılık oranı artar.

Dekar Başına Verim ve Potansiyel Gelir

Enginar yetiştiriciliğinde kârlılığı belirleyen en önemli unsur, dekar başına alınan verim ve ürünün satılabildiği piyasa fiyatıdır. Türkiye’de üretim bölgelerine göre değişmekle birlikte, enginarın ortalama verim ve gelir potansiyeli şöyledir:

Verim Durumu

• İlk yıl: Dikimden sonraki ilk sezonda bitki tam gelişmediği için dekardan elde edilen ürün daha düşüktür. Ortalama 1.000 – 1.500 adet baş alınabilir.
• İkinci ve üçüncü yıl: Bitki güçlendiği için verim artar. Ortalama 2.500 – 4.000 adet baş elde edilir.
• Dördüncü yıl: Verim düşmeye başlar, genellikle yeni çeliklerle tarla yenilenir.

Çeşide göre de verim değişir:

• Sakız enginarı: Daha küçük ama lezzetli olduğu için iç pazarda yüksek fiyata satılır. Verim biraz düşüktür.
• Bayrampaşa enginarı: Daha iri başlıdır, konserve ve sanayiye uygundur, verimi daha yüksektir.

Satış Fiyatları

Enginar fiyatları, bölgeye, mevsime ve çeşide göre değişiklik gösterir. 2025 yılı itibarıyla ortalama toptan satış fiyatları:

• Hal çıkış fiyatı: 10 – 15 TL/adet
• Tüketiciye doğrudan satış: 15 – 25 TL/adet

Gelir Hesabı

Yıl	Ortalama Verim (adet/dekar)	Hal Satış Fiyatı (TL/adet)	Tahmini Gelir (TL/dekar)
1. Yıl	1.200	12 TL	14.400 TL
2. Yıl	3.000	12 TL	36.000 TL
3. Yıl	3.500	12 TL	42.000 TL
4. Yıl	2.000	12 TL	24.000 TL

Karlılık Değerlendirmesi

• İlk yıl maliyetler yüksek olduğu için kâr sınırlıdır.
• İkinci ve üçüncü yıl en kârlı dönemdir; dekar başına 20-25 bin TL net kâr mümkün olabilir.
• Dördüncü yıl ürün miktarı azalır, fakat maliyetler nispeten düşük kaldığından hâlâ kazanç sağlanır.

Dolayısıyla enginar yetiştiriciliği, doğru pazarla buluşturulduğunda oldukça kârlı bir iş olabilir. Özellikle doğrudan tüketiciye satış yapan çiftçiler, hal yerine perakende satışla kârlarını neredeyse iki katına çıkarabilmektedir.

Enginarın Pazarlama ve Satış Kanalları

Enginar yetiştiriciliğinde kârlılığın sürdürülebilirliği yalnızca yüksek verimle değil, aynı zamanda ürünün doğru pazarlama kanallarına ulaşmasıyla mümkündür. Çünkü enginar, raf ömrü kısa olan ve hızlı tüketilmesi gereken bir sebzedir. Bu nedenle üreticinin hangi satış yöntemini tercih edeceği, elde edeceği gelirde belirleyici rol oynar.

Hal ve Toptan Satış

Türkiye’de enginarın en yaygın pazarlama yöntemi hal üzerinden toptan satış yapmaktır. Üreticiler genellikle enginarlarını hale götürür, tüccarlar veya komisyoncular aracılığıyla marketlere, manavlara ve restoranlara dağıtılır.

• Avantajı: Ürünün hızlıca satılması ve çiftçinin nakit ihtiyacını karşılaması.
• Dezavantajı: Komisyon oranları ve fiyat dalgalanmaları nedeniyle kâr marjı düşer.

Market ve Manav Satışı

Büyük zincir marketler, enginarı doğrudan üreticiden ya da kooperatifler üzerinden tedarik etmektedir. Bu kanalda fiyat biraz daha yüksek olsa da, üretici için sabit alım garantisi avantaj sağlar.

Doğrudan Tüketiciye Satış

Son yıllarda en kârlı yöntemlerden biri doğrudan tüketiciye satış olmuştur.

• Üretici pazarlarda, semt pazarlarında veya kendi internet sitesi/Instagram sayfası üzerinden enginar satışı yapabilir.
• Tüketiciye doğrudan satış fiyatı, toptana göre %50–100 daha yüksektir.
• Özellikle “organik” veya “yerel üretim” etiketiyle satış yapan çiftçiler ciddi kazanç sağlayabilir.

Sanayiye Satış

Enginar yalnızca taze tüketim için değil, aynı zamanda konserve, dondurulmuş gıda ve turşu sanayisinin de hammaddesidir. Özellikle Bayrampaşa enginarı büyük ölçüde sanayiye gider.

• Avantajı: Büyük miktarda alım garantisi vardır.
• Dezavantajı: Sanayiye satılan enginarın fiyatı taze tüketimden daha düşük olur.

İhracat Potansiyeli

Türkiye’de enginar üretiminin önemli bir kısmı iç pazarda tüketilse de, özellikle Avrupa ülkelerine ihracat yapılmaktadır.

• Almanya, Fransa ve Hollanda başlıca pazarlar arasındadır.
• İhracat için kalite, kalibre ve ambalaj standartlarına dikkat edilmesi gerekir.
• Döviz bazında gelir sağlandığından, kâr oranı iç piyasaya göre daha yüksek olabilir.

Karşılaştırmalı Tablo

Satış Kanalı	Fiyat (TL/adet)	Avantajı	Dezavantajı
Hal – Toptan Satış	10 – 12	Hızlı satış, nakit dönüşü	Komisyon ve düşük kâr marjı
Market / Manav	12 – 15	Düzenli alım, daha yüksek fiyat	Ara tedarikçiyle çalışmak şart
Doğrudan Tüketici Satışı	15 – 25	En yüksek kâr oranı	Pazarlama ve lojistik yükü
Sanayiye Satış	8 – 10	Yüksek miktarda alım garantisi	Fiyat düşük, seçici kalite
İhracat	Döviz bazlı	Yüksek gelir potansiyeli	Standart ve sertifikasyon şart

Görüldüğü gibi, pazarlama stratejisi enginar yetiştiriciliğinde kârı belirleyen en kritik etkenlerden biridir. Özellikle küçük üreticiler, doğrudan tüketiciye ulaşarak daha avantajlı bir gelir modeli elde edebilmektedir.

Taze Tüketim ve Sanayi İçin Enginar Talebi

Enginar, hem taze tüketim hem de gıda sanayiinde kullanılan özel bir üründür. Talep yapısı, hangi satış kanalına yönelmenin daha kârlı olacağını doğrudan etkiler. Türkiye’de tüketim alışkanlıkları ile sanayiye yönelik talep arasında belirgin farklılıklar vardır.

Taze Tüketim Talebi

Türkiye’de enginarın en yaygın kullanım şekli taze olarak mutfaklarda tüketimdir. Özellikle Ege Bölgesi’nde “zeytinyağlı enginar” kültürün önemli bir parçasıdır.

• Büyük şehirlerde (İstanbul, İzmir, Ankara) restoran ve ev tüketimi yüksektir.
• Organik pazarlarda ve yerel üretici pazarlarında enginarın adet bazlı satışı yüksek gelir sağlar.
• Taze tüketimde en çok tercih edilen çeşit Sakız enginarıdır; küçük ve lezzetli olması nedeniyle sofralarda değerlidir.

Sanayi İçin Talep

Enginar aynı zamanda konserve, dondurulmuş ürün ve turşu sanayisinin de hammaddesidir.

• Bayrampaşa enginarı, iri yapısı sayesinde özellikle sanayi için idealdir.
• Dondurulmuş enginar başları hem yurt içinde hem de ihracat için önemli bir kalemdir.
• Yaprak ve gövde kısımları da gıda takviyesi, bitkisel çay ve ekstrakt üretiminde kullanılabilmektedir.

Sağlık ve Diyet Ürünleri Talebi

Son yıllarda enginarın karaciğer sağlığına, kolesterol dengesine ve sindirim sistemine faydalı olduğuna dair bilgiler yaygınlaştıkça, gıda takviyeleri ve kapsül üretiminde enginar yaprakları kullanılmaya başlanmıştır.

• Bu pazar daha küçük olsa da, katma değeri yüksektir.
• Üreticiler, işbirliği yaptıkları firmalara yaprak tedarik ederek ek gelir elde edebilirler.

Talep Dağılımı (Yaklaşık Türkiye Verileri)

Kullanım Alanı	Talep Payı (%)	Açıklama
Taze Tüketim	%65	Pazarlarda, marketlerde ve restoranlarda
Sanayi (Konserve/Dondurulmuş)	%25	Büyük ölçüde Bayrampaşa enginarı kullanılır
Sağlık ve Takviye	%10	Yaprak ve özüt kullanımına dayalı

Değerlendirme

• Taze tüketim pazarı daha yüksek fiyat getirir ancak raf ömrü kısa olduğundan hızlı pazarlama gerekir.
• Sanayiye satış fiyatı düşük olsa da, yüksek hacimli ve düzenli alım sağladığı için riskleri azaltır.
• Sağlık ürünleri sektörü, küçük üreticiler için doğrudan satış imkânı sunmasa da kooperatif veya şirket işbirlikleriyle uzun vadede kârlı bir ek pazar yaratabilir.

Kısacası enginar, sadece sofralarda değil, sanayi ve sağlık sektöründe de değerlendirilebilen bir ürün olduğundan, üretici için farklı gelir kaynakları yaratır.

Enginar Yetiştiriciliğinde Karşılaşılan Zorluklar

Her tarımsal üründe olduğu gibi, enginar yetiştiriciliğinde de üreticilerin karşılaştığı birtakım sorunlar vardır. Bu zorluklar, kârlılığı doğrudan etkilediği için üretime başlamadan önce dikkatlice değerlendirilmesi gerekir.

İklim Koşulları ve Don Riski

• Enginar ılıman iklim ister, aşırı sıcak ve soğuktan etkilenir.
• Özellikle kış aylarında görülen şiddetli donlar bitkiyi tamamen öldürebilir.
• İlkbahar geç donları, başların oluşum döneminde verim kayıplarına yol açabilir.

Su İhtiyacı

• Enginar düzenli sulama ister. Kurak dönemlerde verim ciddi şekilde düşer.
• Damla sulama sistemi kurmak başlangıçta yüksek maliyet getirse de, su tasarrufu açısından zorunlu hale gelmiştir.
• Sulama maliyetleri elektrik ve mazot fiyatlarına bağlı olarak üreticiyi zorlamaktadır.

Hastalık ve Zararlılar

• Mildiyö, külleme, yaprak bitleri ve kök çürüklüğü en sık görülen problemler arasındadır.
• Hastalık ve zararlılarla mücadele için düzenli ilaçlama gerekir, bu da maliyetleri artırır.
• Özellikle nemli bölgelerde hastalık riski daha yüksektir.

İşçilik Yoğunluğu

• Enginar, dikimden hasada kadar yoğun işçilik ister.
• Özellikle hasat dönemi, sabah erken saatlerde başların tek tek elle kesilmesini gerektirir.
• İşçi bulma sorunu ve yüksek günlük yevmiyeler, üreticinin kârını azaltan faktörlerdendir.

Pazarlama ve Fiyat Dalgalanmaları

• Enginarın raf ömrü kısa olduğu için pazarlama süresi çok dardır.
• Hal fiyatları günlük olarak değişir, üretici bazen ürününü maliyetine bile satmak zorunda kalabilir.
• Sanayiye satışta fiyat daha düşük, fakat daha garantilidir.

Yatırım ve Yenileme Gereksinimi

• Enginar çok yıllık bir bitkidir ama verimi 3-4 yıl sonra düşer.
• Bu nedenle tarlanın belirli aralıklarla yeniden kurulması gerekir, bu da ek yatırım demektir.

Zorlukların Özet Tablosu

Zorluk Alanı	Üreticiye Etkisi	Çözüm / Önlem
İklim ve Don Riski	Verim kaybı, bitki ölümü	Don önlemleri, uygun bölge seçimi
Su İhtiyacı	Yüksek sulama maliyetleri	Damla sulama, su tasarrufu
Hastalık ve Zararlılar	İlaç masrafı, kalite düşüşü	Düzenli kontrol, dayanıklı çeşit
İşçilik Yoğunluğu	Yüksek işçilik gideri	Aile iş gücü, kooperatif destekleri
Pazar Dalgalanmaları	Belirsiz kâr, ürün kaybı	Doğrudan satış, sözleşmeli üretim
Yenileme Gerekliliği	3-4 yılda bir yüksek yatırım	Planlı tarla dönüşümü

Genel Değerlendirme

Enginar yetiştiriciliği kârlı olsa da, riskleri yönetmek için doğru bölge seçimi, modern sulama yöntemleri, hastalıklarla düzenli mücadele ve sağlam bir pazarlama planı şarttır. Aksi halde üretici, maliyetler altında ezilebilir.

Devlet Destekleri ve Teşvikler

Türkiye’de tarımsal üretimi desteklemek amacıyla çiftçilere birçok farklı kalemde destek verilmektedir. Enginar yetiştiriciliği de bu kapsamda bazı teşviklerden yararlanabilmektedir. Bu destekler, özellikle küçük ve orta ölçekli üreticiler için maliyetleri azaltarak kârlılığı artıran önemli unsurlardır.

Tarımsal Destekleme Ödemeleri

• Mazot ve Gübre Desteği: Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından her yıl dekar başına mazot ve gübre desteği verilmektedir. Sebze üretiminde bu rakam yıllara göre değişse de dekara ortalama 100–150 TL civarındadır.
• Fark Ödemesi / Prim Desteği: Enginar özelinde fark ödemesi bulunmasa da bazı yıllarda sebze gruplarına özel teşvikler açıklanabilmektedir.

Kırsal Kalkınma Destekleri

• Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı (KKYDP): Sulama sistemleri, soğuk hava deposu veya işleme tesisi yatırımlarında %50 hibe desteği alınabilmektedir.
• Enginar üreticileri özellikle damla sulama sistemleri için bu hibeden faydalanabilir.

Kooperatif ve Birlik Destekleri

• Tarım kredi kooperatifleri ve üretici birlikleri aracılığıyla daha uygun şartlarda gübre, ilaç ve fide/çelik temin edilebilir.
• Ortak pazarlama ve ürün satışı yapıldığında üretici daha yüksek fiyat avantajı elde edebilir.

İhracat Teşvikleri

• Enginar ihracatı yapan firmalar, KDV iadesi ve lojistik desteklerden yararlanabilir.
• Sertifikalı üretim yapan çiftçiler, ihracatçı firmalarla sözleşmeli üretim anlaşmaları yaparak ürünlerini daha yüksek fiyatla satabilir.

Özet Tablo

Destek Türü	İçerik / Oran	Üreticiye Faydası
Mazot ve Gübre Desteği	Dekara ~100–150 TL	Maliyetleri düşürür
KKYDP Hibe Desteği	%50 hibe (sulama, soğuk hava, işleme)	Büyük yatırımları kolaylaştırır
Kooperatif Destekleri	Girdi temini, pazarlama desteği	Daha uygun maliyet, güçlü satış kanalı
İhracat Destekleri	KDV iadesi, lojistik desteği	Döviz bazlı gelir, daha yüksek kârlılık

Değerlendirme

Enginar özelinde doğrudan yüksek prim desteği olmasa da, mevcut genel tarımsal destekler sayesinde üretici maliyetlerini önemli ölçüde azaltabilmektedir. Özellikle damla sulama hibeleri ve kooperatif pazarlama imkânları, enginar yetiştiriciliğini daha sürdürülebilir hale getirmektedir.

Enginarın Katma Değerli Ürünlere Dönüşümü

Enginar yalnızca taze sebze olarak satıldığında üreticiye sınırlı kâr sağlar. Ancak işlenip farklı formlarda pazara sunulduğunda, katma değeri artar ve üretici daha yüksek gelir elde edebilir. Özellikle küçük ve orta ölçekli üreticiler için bu alan, kârlılığı artıran bir fırsattır.

Konserve ve Dondurulmuş Enginar

• Konserve Enginar: Bayrampaşa enginarı, iri başları sayesinde konserve sanayisine uygundur. Taze satışta birkaç gün ömrü olan enginar, konserveye işlendiğinde aylarca raflarda kalabilir.
• Dondurulmuş Enginar: Özellikle restoranlar ve oteller tarafından tercih edilir. Yıl boyu satış imkânı sağlar.
• Üretici bu ürünleri ya doğrudan fabrikalara satar ya da kendi küçük işletmesini kurarak katma değer yaratabilir.

Enginar Turşusu ve Zeytinyağlı Hazır Ürünler

• Enginar turşusu son yıllarda popülerleşmeye başlamıştır.
• Vakumlu paketlerde satılan zeytinyağlı enginar çeşitleri, özellikle şehirlerde tüketiciye cazip gelmektedir.
• Bu ürünler, internet üzerinden doğrudan tüketiciye satıldığında yüksek kâr bırakır.

Enginar Yaprağı Çayı ve Ekstraktlar

• Enginar yaprakları, karaciğer sağlığına ve kolesterol dengeleyici etkisine dair bilinç arttıkça bitkisel çay ve kapsül formunda değerlendirilmeye başlanmıştır.
• Bu pazar küçük olsa da, kilogram bazlı yaprak satış fiyatları taze baştan çok daha yüksektir.
• Üreticiler, farmasötik ürün firmaları veya aktarlara yaprak satışı yaparak ek gelir sağlayabilir.

Gurme ve Gastronomi Ürünleri

• Enginar kalbi, marinelenmiş veya soslu şekilde cam kavanozlarda satılmaktadır.
• Bu ürünler özellikle Avrupa ve Amerika’da yüksek talep görmektedir.
• Türkiye’de henüz tam oturmasa da, butik üretim yapan işletmeler için önemli bir pazar olabilir.

Katma Değer Tablosu

Ürün Türü	Satış Fiyatı (Kg / Adet)	Katma Değer Düzeyi	Pazar Potansiyeli
Taze Enginar	10 – 15 TL / adet	Düşük	Yüksek (yerel pazar)
Konserve / Dondurulmuş	50 – 70 TL / kg	Orta	Yüksek (market, ihracat)
Enginar Yaprağı / Çayı	200 – 300 TL / kg	Yüksek	Orta (sağlık sektörü)
Gurme Ürünler (Enginar Kalbi vb.)	300 – 500 TL / kg	Çok Yüksek	Niş (gurme pazar, ihracat)

Değerlendirme

Enginarın yalnızca taze satışa bağımlı kalması, üreticiyi fiyat dalgalanmalarına karşı kırılgan hale getirir. Oysa katma değerli ürünlere yönelen çiftçiler, yıl boyu satış yapabilir, ürün kaybını azaltır ve birim başına kazancı 2–3 kat artırabilir.

Yerel ve Küresel Pazar Fiyatlarının Karlılığa Etkisi

Enginar yetiştiriciliğinde kârlılığı belirleyen en önemli etkenlerden biri de fiyatlardır. Enginar, hem iç pazarda hem de ihracatta değer bulan bir sebzedir. Ancak fiyatlar yıl, bölge, çeşit ve satış kanalına göre ciddi farklılık gösterebilir.

Yerel Pazar Fiyatları

• Türkiye’de enginar fiyatları en çok Nisan–Mayıs aylarında yükselir. Çünkü ürünün arzı sınırlı, talebi yüksektir.
• İzmir ve çevresinde Sakız enginarı pazarda adedi 15–20 TL arasında satılabilirken, aynı dönemde Bayrampaşa enginarı 10–15 TL aralığında kalabilir.
• İstanbul gibi büyük şehirlerde fiyatlar %20–30 daha yüksek olabilir.
• Sezon sonuna doğru (Haziran–Temmuz) arz arttığında fiyatlar düşer.

Küresel Pazar Fiyatları

• Avrupa ülkelerinde enginar, Akdeniz mutfağının popüler bir parçasıdır.
• Almanya, Fransa, İtalya gibi ülkelerde enginarın market fiyatı adet başına 1,5–3 Euro arasında değişir.
• Türkiye’den ihracat yapan firmalar için bu fiyatlar caziptir; ancak lojistik, ambalaj ve kalite standartları maliyetleri artırır.
• Döviz kazancı, kur artışları nedeniyle üretici için avantajlı bir faktör olabilir.

Fiyat Dalgalanmaları

Enginar fiyatları oldukça dalgalıdır. Bu dalgalanma kârlılığı doğrudan etkiler.

• Arz fazlalığı: Aynı anda birçok bölgede ürün çıktığında fiyatlar hızla düşer.
• Arz yetersizliği: Don, hastalık veya kuraklık nedeniyle üretim azaldığında fiyatlar iki katına çıkabilir.
• İhracat talebi: Belirli dönemlerde ihracatın artması iç piyasada fiyatların yükselmesine yol açar.

Örnek Gelir Hesabı (2025 İç Pazara Göre)

Çeşit	Ortalama Fiyat (TL/adet)	Dekar Verimi (adet)	Gelir (TL/dekar)
Sakız Enginarı	15	2.500	37.500
Bayrampaşa Enginarı	12	3.000	36.000

Değerlendirme

• Yerel pazarlarda fiyat yüksekliği üreticiye avantaj sağlar, fakat dalgalanmalar risklidir.
• İhracatta fiyatlar istikrarlı, kazanç döviz bazlıdır. Ancak ihracat yapabilmek için Global GAP, organik sertifika ve kaliteli ambalaj gibi standartlara uyum şarttır.
• Küçük üretici için doğrudan tüketiciye satış, büyük üretici için ise ihracat daha kârlı olabilir.

Enginar Yetiştiriciliğinin Uzun Vadeli Karlılık Analizi

Enginar yetiştiriciliği kısa vadede ilk yatırım maliyetleri nedeniyle üreticiyi zorlayabilir. Ancak uzun vadeli bakıldığında, doğru yöntemlerle yönetildiğinde istikrarlı gelir sağlayan bir iş modeline dönüşebilir.

Yatırım ve Geri Dönüş Süresi

• İlk yıl maliyetler yüksek olduğu için kâr sınırlıdır, hatta bazı üreticiler ilk yıl başa baş seviyesinde kalabilir.
• İkinci ve üçüncü yıllar, en yüksek verim ve kârlılığın elde edildiği dönemdir.
• Ortalama bir enginar tarlasında yatırımın geri dönüş süresi 2–3 yıl arasında gerçekleşir.

Sürdürülebilirlik

• Enginar 3–4 yıl boyunca aynı tarladan ürün verir. Bu süre sonunda çeliklerin yenilenmesi gerekir.
• Yenileme süreci planlı yapılırsa, çiftçi her yıl belirli bir kısmı yenileyerek gelir kaybını azaltabilir.
• Su ve işçilik maliyetlerinin iyi yönetilmesi, sürdürülebilirliği artırır.

Küçük Ölçekli Çiftçi İçin Karlılık

• 1–2 dekar alanda enginar yetiştiren küçük üreticiler için doğrudan tüketiciye satış en kârlı yöntemdir.
• Bu durumda üretici hal fiyatlarının yarattığı baskıdan kurtulur ve ürününü 2 kata kadar daha yüksek fiyata satabilir.

Büyük Ölçekli Üretici İçin Karlılık

• 20–30 dekar ve üzeri üretim yapan çiftçiler için sanayiye satış veya ihracat daha mantıklıdır.
• Büyük üretimde işçilik yükü fazla olduğu için, iş gücünün planlanması kâr marjını belirler.

Uzun Vadeli Karlılık Tablosu

Dönem	Karlılık Durumu	Açıklama
1. Yıl	Düşük (başa baş veya küçük kâr)	Yüksek yatırım maliyeti
2.–3. Yıl	Yüksek (en verimli dönem)	En kârlı yıllar
4. Yıl	Orta (verim düşmeye başlar)	Yenileme ihtiyacı doğar
5. Yıl ve sonrası	Değişken	Tarlanın yenilenmesine bağlı

Genel Değerlendirme

• Doğru pazarlama ile enginar yetiştiriciliği küçük çiftçiye yıllık ek gelir, büyük çiftçiye ise uzun vadeli ticari kazanç sağlar.
• Katma değerli ürünlere yönelim, kârlılığı en az iki katına çıkarabilir.
• Uzun vadeli başarı için iklim riskleri, su yönetimi ve pazar bağlantıları en kritik unsurlardır.