Bordo Bulamacı Nedir, Ne İşe Yarar?
Bordo bulamacı, tarımda uzun yıllardır kullanılan ve özellikle mantar hastalıklarına karşı etkili olan bakır sülfat (göztaşı) ile sönmüş kirecin (kalsiyum hidroksit) karışımından oluşan bir koruyucu tarım ilacıdır. En basit anlatımıyla, bitkilerin yapraklarını, dallarını ve gövdelerini hastalık etkenlerine karşı bir kalkan gibi kaplar. Bu nedenle hem önleyici hem de koruyucu etki gösterir.
Bordo bulamacı ilk kez 19. yüzyılın sonlarında Fransa’nın Bordeaux (Bordo) bölgesinde geliştirilmiştir. Bu yüzden adı da buradan gelir. Günümüzde hâlâ organik tarımda kullanılabilen en eski ve en güvenli fungusitlerden (mantar öldürücü) biridir.
Bordo Bulamacının Kimyasal İçeriği
| Bileşen | Kimyasal Formül | Görevi |
|---|---|---|
| Bakır sülfat | CuSO₄·5H₂O | Mantar ve bakteri sporlarını öldürür |
| Sönmüş kireç | Ca(OH)₂ | Karışımın pH dengesini sağlar, bitkiyi yakmayı önler |
| Su | H₂O | Karışımın çözücüsüdür |
Bu üç bileşen uygun oranlarda karıştırıldığında, mavi renkli bir süspansiyon elde edilir. Bu süspansiyon bitkilere püskürtülerek uygulanır.
Ne İşe Yarar?
Bordo bulamacı bitkilerde mantar ve bakteriyel enfeksiyonları önlemek amacıyla kullanılır. Özellikle şu hastalıklara karşı etkilidir:
- Küllemeden kaynaklı yaprak lekeleri
- Mildiyö hastalığı
- Kara leke ve pas hastalıkları
- Monilya (meyve çürüklüğü)
- Bakteriyel yanıklık
Bordo bulamacı, bitki yüzeyinde ince bir bakır tabakası bırakarak mikroorganizmaların yaprak yüzeyine tutunmasını ve çoğalmasını engeller. Bu nedenle en iyi sonuç hastalık görülmeden önce, koruyucu amaçlı uygulandığında alınır.
Organik Tarımda Kullanımı
Bordo bulamacı, organik tarım sertifikalı ürünler arasında yer alır. Yani sentetik kimyasallar içermez ve doğada kolayca çözünür. Ancak bu, kontrolsüz kullanılabileceği anlamına gelmez. Aşırı bakır birikimi, uzun vadede toprağın biyolojik dengesini bozabilir. Bu yüzden organik üretimde bile doz sınırına dikkat edilir.
Bordo Bulamacı Kullanım Alanları
Bordo bulamacı sadece bağlarda değil, birçok tarım ürününde kullanılabilir. Aşağıdaki tablo, kullanım alanlarını genel olarak gösterir:
| Bitki Türü | Kullanım Zamanı | Hedeflenen Hastalık |
|---|---|---|
| Üzüm | Yapraklar çıkmadan önce | Mildiyö, ölü kol hastalığı |
| Zeytin | Hasat sonrası | Dal yanıklığı |
| Domates | Fide dönemi sonrası | Yaprak leke hastalığı |
| Şeftali | Tomurcuk patlamadan önce | Külleme ve monilya |
| Elma-armut | Tomurcuk uyanmadan önce | Kara leke, pas |
Sonuç
Bordo bulamacı, bitki hastalıklarıyla mücadelede doğal, etkili ve ekonomik bir çözüm olarak öne çıkar. Ancak karışımın doğru oranlarda hazırlanması ve doğru zamanda uygulanması çok önemlidir. Yanlış karışımlar, özellikle genç yapraklarda yakıcı etki oluşturabilir. Bu nedenle her uygulamadan önce karışımın pH değeri ve oranı kontrol edilmelidir.
Bordo Bulamacı Hangi Bitkilere Uygulanır?
Bordo bulamacı, çok yönlü bir fungusit (mantar öldürücü) olduğu için sebzelerden meyve ağaçlarına, bağlardan süs bitkilerine kadar oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir. Ancak her bitkide uygulama zamanı ve oranı farklıdır. Bu nedenle, hangi bitkide ne zaman ve ne sıklıkla kullanılması gerektiği iyi bilinmelidir.
Aşağıda bordo bulamacının en sık kullanıldığı bitkiler ve uygulama zamanları detaylı biçimde açıklanmıştır:
1. Üzüm Bağlarında
Üzüm yetiştiriciliğinde bordo bulamacı, mildiyö, ölü kol hastalığı ve yaprak lekeleri gibi mantari hastalıkları önlemek için kullanılır.
- İlk ilaçlama: Gözler patlamadan hemen önce yapılır.
- İkinci ilaçlama: Çiçeklenmeden önce uygulanır.
- Son ilaçlama: Hasattan 3-4 hafta önce yapılır.
Not: Üzüm bağlarında uygulama miktarı genellikle %1’lik bordo bulamacı şeklindedir (10 litre suya 100 gram karışım).
2. Zeytin Ağaçlarında
Zeytin üreticileri, özellikle dal yanıklığı (Pseudomonas savastanoi) ve karaballık (fumaj) hastalığına karşı bordo bulamacı kullanır.
- İlk uygulama: Hasattan sonra, yaprak dökümü başlamadan önce yapılır.
- İkinci uygulama: Çiçeklenme öncesi dönemde yapılır.
Zeytin ağaçlarında fazla bakır birikimi toprağı olumsuz etkileyebileceği için her yıl maksimum 2 uygulama tavsiye edilir.
3. Meyve Ağaçlarında
Bordo bulamacı; şeftali, erik, kiraz, armut, elma ve kayısı gibi meyve ağaçlarında da oldukça yaygın kullanılır.
- Amaç: Monilya, pas ve kara leke hastalıklarını önlemektir.
- Uygulama zamanı: Tomurcuklar patlamadan hemen önce ve yaprak dökümünden sonra.
Aşağıda birkaç örnek verilmiştir:
| Meyve Ağacı | Uygulama Dönemi | Etkili Olduğu Hastalıklar |
|---|---|---|
| Şeftali | Tomurcuk uyanmadan önce | Külleme, monilya |
| Elma | Yaprak dökümü sonrası | Kara leke, pas |
| Armut | Çiçeklenmeden önce | Bakteriyel yanıklık |
| Erik | Yaprak dökümü sonrası | Dal yanıklığı |
| Kayısı | Göz uyanmadan önce | Yaprak delikleri |
4. Sebzelerde
Bordo bulamacı, özellikle domates, biber, patates ve salatalık gibi sebzelerde görülen mildiyö ve yaprak leke hastalıklarına karşı kullanılır.
- Fideler tarlaya dikildikten 10-15 gün sonra ilk uygulama yapılır.
- Daha sonra yağışlı dönemlerde 10-15 günde bir tekrarlanabilir.
Sebzelerde bordo bulamacı genellikle %0,5 oranında hazırlanır (10 litre suya 50 gram karışım).
5. Süs Bitkilerinde
Gül, begonya, ortanca gibi süs bitkilerinde de mantar kaynaklı yaprak lekeleri ve pas hastalıklarına karşı koruyucu olarak kullanılabilir. Ancak bu bitkilerde yapraklar narin olduğu için daha düşük yoğunlukta (örneğin %0,3) karışım hazırlanmalıdır.
6. Fidanlıklar ve Yeni Dikilen Bitkilerde
Yeni dikilen fidanlarda, bordo bulamacı yaraların dezenfekte edilmesi ve fungal sporların önlenmesi amacıyla gövdeye fırça ile sürülerek uygulanabilir. Bu, hem genç sürgünleri korur hem de kabuk altı mantarlarının girişini engeller.
7. Tarla Bitkilerinde (Buğday, Arpa vb.)
Her ne kadar yaygın olmasa da bazı üreticiler, tohum ilaçlaması şeklinde bordo bulamacını kullanır. Ancak bu yöntem profesyonel koşullarda uygulanmalı, aksi hâlde filiz çıkışını geciktirebilir.
Uygulama Alanlarının Özeti
| Bitki Grubu | Uygulama Sıklığı | Ortalama Karışım Oranı | Etki Alanı |
|---|---|---|---|
| Bağ (Üzüm) | 2–3 kez | %1 | Mildiyö, ölü kol |
| Zeytin | 2 kez | %1 | Dal yanıklığı |
| Meyve Ağaçları | 2–3 kez | %1 | Monilya, pas |
| Sebzeler | 3–4 kez | %0,5 | Mildiyö, yaprak leke |
| Süs Bitkileri | 1–2 kez | %0,3 | Pas, yaprak lekesi |
Sonuç olarak bordo bulamacı, neredeyse tüm tarımsal üretim dallarında koruyucu bir kalkan görevi görür. Ancak her bitkinin hassasiyetine göre oran, sıklık ve uygulama zamanı mutlaka doğru ayarlanmalıdır. Yanlış oranlar, özellikle yaprak yanıkları veya büyüme durması gibi zararlara yol açabilir.
Bordo Bulamacı Ne Zaman ve Kaç Kez Kullanılır?
Bordo bulamacının etkili olabilmesi için doğru zamanda ve uygun sıklıkta uygulanması gerekir. Çünkü her bitkinin gelişim dönemi, hastalık riski ve çevresel koşullar farklıdır. Gereğinden erken ya da geç yapılan uygulamalar hem etkisiz kalabilir hem de bitkiye zarar verebilir. Bu nedenle üreticiler, uygulama takvimini bitki türüne, hava durumuna ve hastalık geçmişine göre planlamalıdır.
1. Genel Uygulama Zamanı
Bordo bulamacı yapraklı dönemde değil, genellikle bitki dinlenme döneminde (yaprak dökümü sonrası) veya tomurcuk patlamadan önce uygulanır. Bunun sebebi, bakırın taze yapraklarda yakıcı etki göstermesidir.
Aşağıdaki tablo genel bir rehber olarak kullanılabilir:
| Bitki Türü | İlk Uygulama | İkinci Uygulama | Gerekirse Üçüncü |
|---|---|---|---|
| Üzüm Bağı | Göz patlamadan önce | Çiçeklenme öncesi | Hasattan 3 hafta önce |
| Zeytin | Hasat sonrası | Çiçeklenme öncesi | Yok |
| Meyve Ağaçları | Tomurcuk uyanmadan önce | Yaprak dökümü sonrası | Yok |
| Sebzeler | Fide dikiminden 10 gün sonra | Yağışlı dönemde 10-15 günde bir | Hasada 20 gün kala bırakılır |
| Süs Bitkileri | İlkbahar başında | Gerekirse yaz başında | Yok |
2. İklim Koşullarına Göre Uygulama
Bordo bulamacı yağışlı, nemli ve serin iklimlerde daha sık uygulanmalıdır. Çünkü bu tür koşullar mantar hastalıklarının yayılmasını kolaylaştırır.
Buna karşın kurak ve sıcak bölgelerde uygulama sıklığı azaltılabilir.
- Yağışlı bölgelerde: 2–3 uygulama önerilir.
- Kurak bölgelerde: 1–2 uygulama yeterli olur.
Dikkat: Uygulamadan sonra yağmur yağarsa, karışımın etkisi azalır. Bu nedenle bordo bulamacı yağışsız ve rüzgarsız günlerde sabah erken saatlerde uygulanmalıdır.
3. Bitki Gelişimine Göre Uygulama
Her bitki, gelişim döneminde farklı hassasiyet gösterir. Örneğin:
- Bağlarda: Göz uyanmadan önce yapılan uygulama, mildiyö ve ölü kol hastalığını büyük oranda önler.
- Zeytinde: Hasat sonrası yapılan uygulama, ağaçtaki yaralardan girebilecek bakteriyel yanıklıklara karşı koruma sağlar.
- Sebzelerde: İlk uygulama fide döneminde, ikincisi çiçeklenme öncesinde yapılır.
4. Kaç Kez Kullanılmalı?
Bordo bulamacı her sezon 2 ila 3 kezden fazla kullanılmamalıdır. Çünkü fazla bakır birikimi toprağın mikroorganizma dengesini bozar ve bitki kök gelişimini olumsuz etkileyebilir.
| Kullanım Sıklığı | Uygun Olduğu Durum | Açıklama |
|---|---|---|
| 1 kez | Kurak, hastalıksız yıllarda | Koruyucu amaçlıdır |
| 2 kez | Normal iklim koşullarında | İlk ve son dönem koruması sağlar |
| 3 kez | Yağışlı ve riskli yıllarda | Etkin koruma sağlar |
| 4 kez ve üzeri | Tavsiye edilmez | Toprakta bakır birikir |
5. Günün Hangi Saatinde Uygulanmalı?
Bordo bulamacı uygulaması için en uygun zaman sabah erken saatlerdir (08.00–11.00 arası). Bu saatlerde hava sıcaklığı düşük, nem dengelidir.
Güneşin dik geldiği saatlerde yapılan uygulamalar, yapraklarda yanma ve leke oluşturabilir. Ayrıca akşam geç saatlerde yapılan uygulamalarda nem oranı arttığından küf oluşma riski doğabilir.
6. Yağış Sonrası Tekrar Gerekir mi?
Evet. Uygulamadan sonraki 24 saat içinde yağmur yağarsa, bitki yüzeyindeki bakır tabakası yıkanır. Bu durumda uygulama tekrarlanmalıdır.
Ancak yağış hafifse ve üzerinden 12 saat geçmişse, ilacın büyük kısmı bitki yüzeyine tutunmuş olur; yeniden uygulama gerekmeyebilir.
7. Hasat Öncesi Bekleme Süresi
Bordo bulamacı uygulandıktan sonra, ürünün hasadı için mutlaka 20–30 günlük bekleme süresi olmalıdır. Bu süre, bitkideki bakır kalıntısının güvenli seviyeye düşmesini sağlar.
Örnek:
- Üzümde: 21 gün
- Domateste: 20 gün
- Elma ve armutta: 25 gün
8. Toprak ve pH Faktörü
Toprağın pH değeri yüksekse (alkali), bordo bulamacının etkisi azalabilir. Bu nedenle yüksek pH’lı topraklarda karışıma bir miktar kireç azaltılarak denge sağlanabilir.
Ayrıca toprakta yıllar içinde fazla bakır birikmesi, özellikle solucan ve faydalı bakterilerin azalmasına yol açar. Bu nedenle her sezon sonunda toprak analizi yaptırmak önemlidir.
Sonuç
Bordo bulamacı, doğru zamanda ve sınırlı sayıda uygulandığında bitkileri hastalıklara karşı güçlü bir şekilde korur. Ancak yanlış dönemde, yüksek dozda veya sık aralıklarla kullanıldığında yarardan çok zarar getirebilir.
Bu nedenle her üretici, kendi bölgesinin iklim koşullarına ve bitki türüne göre bir ilaçlama planı oluşturmalıdır.
Bordo Bulamacı Hazırlama Oranları ve Karışım Tarifi
Bordo bulamacının başarısı, doğru oranlarda ve doğru şekilde hazırlanmasına bağlıdır. Yanlış oranlarda yapılan karışımlar bitkide yanıklara, kabuk çatlamalarına ve hatta yaprak dökülmelerine yol açabilir. Bu nedenle hem oranlar hem de hazırlama sırası titizlikle takip edilmelidir.
1. Bordo Bulamacı Temel Malzemeleri
Bordo bulamacı üç ana bileşenden oluşur:
| Malzeme | Görevi | Standart Miktar (10 L su için) |
|---|---|---|
| Bakır sülfat (göztaşı) | Mantar ve bakterilere karşı etki sağlar | 100 g |
| Sönmüş kireç (kalsiyum hidroksit) | pH’ı dengeler, bitkiyi yakmayı önler | 100 g |
| Su | Çözücü | 10 L |
Oran: Bordo bulamacı genellikle %1’lik çözelti olarak hazırlanır. Yani her 10 litre suya 100 gram bakır sülfat + 100 gram kireç eklenir.
Daha hassas bitkilerde (domates, biber, süs bitkileri) bu oran %0,5’e düşürülebilir.
2. Bordo Bulamacı Hazırlama Sırası (Adım Adım)
Bordo bulamacı hazırlanırken bakır sülfat ve kireç ayrı kaplarda eritilmelidir. Aksi hâlde karışım topaklanır veya etkisizleşir.
Aşamalar:
- Birinci Kap (Mavi Çözelti):
- 100 g bakır sülfatı, 5 litre sıcak suda erit.
- Eritme işlemi metal olmayan (plastik, tahta) bir kapta yapılmalı.
- İkinci Kap (Beyaz Çözelti):
- 100 g sönmüş kireci 5 litre suda karıştır.
- Tamamen pürüzsüz bir kıvam elde edene kadar süzgeçten geçir.
- Karıştırma:
- Bakır sülfat çözeltisini kireçli suyun içine yavaş yavaş dök.
- Asla tersi yapılmamalıdır (yani kireci bakıra değil, bakırı kirece ekleyin).
- Karışımı sürekli karıştırarak homojen hâle getir.
Sonuçta mavi renkte, süt kıvamında bir karışım elde edilir.
3. Doğru pH Değeri Nasıl Anlaşılır?
Bordo bulamacının pH’ı nötr veya hafif bazik olmalıdır (yaklaşık pH 7–8).
Çok asidik karışımlar bitkiyi yakar; çok bazik karışımlar ise etkisizleşir.
Pratik test:
- Temiz bir bıçak veya çivi karışıma daldırılır.
- Metal kısa sürede kızarırsa karışım asidiktir (fazla bakır vardır).
- Kızarma yoksa karışım dengededir.
Gerekirse az miktarda kireç eklenerek pH dengelenebilir.
4. Hazırlama Oranları (Bitkiye Göre)
| Bitki Türü | Bakır Sülfat (g) | Sönmüş Kireç (g) | Su (L) | Karışım Oranı |
|---|---|---|---|---|
| Üzüm, Zeytin, Elma | 100 | 100 | 10 | %1 |
| Domates, Biber, Patates | 50 | 50 | 10 | %0,5 |
| Süs Bitkileri | 30 | 30 | 10 | %0,3 |
| Fidan Boyama | 200 | 200 | 10 | %2 |
| Kışlık Ağaç İlaçlaması | 150 | 150 | 10 | %1,5 |
5. Kullanım Öncesi Süzme İşlemi
Karışım püskürtme aletine konmadan önce ince bir tül veya bezle süzülmelidir.
Bu, püskürtme memelerinin tıkanmasını önler ve ilacın daha homojen dağılmasını sağlar.
6. Hazırlanan Karışımın Raf Ömrü
Bordo bulamacı hazırlandıktan sonra en geç 24 saat içinde kullanılmalıdır.
Uzun süre bekletildiğinde kireç çöker, karışım tabakalaşır ve etkinliği azalır.
Yani “bugün yap, bugün kullan” kuralı geçerlidir.
7. Uygulama Öncesi Karışımın Kontrolü
Püskürtme öncesinde karışım:
- Homojen görünüyorsa,
- Metal testi geçtiyse,
- Rengi açık mavi ve süt kıvamındaysa,
kullanıma hazır demektir.
Renk griye dönmüşse ya da karışımda tortu varsa yeniden hazırlanmalıdır.
8. Bordo Bulamacı Hazırlarken Güvenlik Önlemleri
- Eldiven, maske ve gözlük kullanılmalıdır.
- Karışım hazırlanırken plastik veya ahşap kaplar tercih edilmelidir.
- Artan karışım su kaynaklarına dökülmemeli, toprağa da direkt temas ettirilmemelidir.
- Ellerde ya da giyside temas olursa bol suyla yıkanmalıdır.
9. Kireç ve Bakır Oranının Etkisi
Yanlış oranlarda karışım kullanmak ciddi zararlara yol açabilir:
| Durum | Sonuç |
|---|---|
| Kireç az, bakır fazla | Asidik ortam oluşur, yaprak yanıkları meydana gelir |
| Kireç fazla, bakır az | Etkinlik düşer, hastalık koruması azalır |
| Oran dengeli (1:1) | Maksimum koruma, minimum zarar |
10. Pratik Küçük Ölçekli Hazırlama (Ev Tipi Uygulama)
Evde birkaç saksı veya küçük bahçe için uygulanacaksa şu ölçüler idealdir:
- 5 litre su
- 50 g göztaşı
- 50 g sönmüş kireç
Aynı adımlar izlenerek küçük hacimlerde de güvenli şekilde hazırlanabilir.
Sonuç
Bordo bulamacı hazırlarken asıl dikkat edilmesi gereken nokta doğru oran + doğru karıştırma sırası + taze kullanım üçlüsüdür.
Bu şartlar sağlandığında karışım hem bitki yüzeyinde koruyucu bir tabaka oluşturur hem de mantar sporlarının gelişimini büyük ölçüde engeller.
Bordo Bulamacı ile İlaçlama Nasıl Yapılır?
Bordo bulamacı yalnızca doğru oranlarda hazırlanmakla kalmamalı, aynı zamanda doğru şekilde uygulanmalıdır. Uygulama hataları, ilacın etkinliğini azaltır, yaprak yanıklarına yol açabilir ya da bitki yüzeyinde düzensiz kaplama oluşturur.
Bu yüzden püskürtme zamanı, püskürtme biçimi ve uygulama sıklığı büyük önem taşır.
1. Uygulama Öncesi Hazırlık
İlaçlamaya başlamadan önce dikkat edilmesi gereken bazı hazırlık adımları vardır:
- Hava koşullarını kontrol edin. Rüzgarsız, yağışsız ve 15–25 °C arası sıcaklık en ideal aralıktır.
- Püskürtme aleti temiz olmalı ve özellikle memelerinde tıkanıklık bulunmamalıdır.
- Bitkinin yüzeyi kuru olmalıdır. Islak yapraklara uygulama, karışımın tutunmasını engeller.
- Güvenlik önlemi olarak eldiven, maske, gözlük ve uzun kollu giysi giyilmelidir.
2. Uygulama Zamanı
Bordo bulamacı genellikle sabaha karşı erken saatlerde veya güneş batmadan hemen önce uygulanır. Bu zaman diliminde:
- Yaprak yüzeyi serindir, yanma riski azdır.
- Rüzgar etkisi düşüktür, ilaç israfı olmaz.
- Bitki yüzeyinde ilacın kuruması daha dengeli olur.
Önemli: Güneşin dik geldiği öğle saatlerinde yapılan uygulamalar, özellikle genç yapraklarda “yanma lekesi” oluşturabilir.
3. Uygulama Şekli
Bordo bulamacı, püskürtme yöntemiyle bitkinin tüm yüzeyine ince bir tabaka oluşturacak şekilde uygulanır.
Amaç, yaprak altı da dahil olmak üzere tüm yüzeyin mavi bir film tabakasıyla kaplanmasıdır.
Adımlar:
- Püskürtme başlığı “ince sis” modunda ayarlanır.
- Yaprak altı, üstü ve dallar eşit şekilde kaplanır.
- Gereğinden fazla ilaçlama yapılmaz; akıntı oluşursa etkinlik azalır.
- Her bitkinin farklı büyüklükte olduğu dikkate alınarak hacim ayarlanır.
4. Bitki Türüne Göre Uygulama Miktarı
| Bitki Türü | Ortalama Uygulama Miktarı | Püskürtme Aralığı |
|---|---|---|
| Üzüm Bağı | 1 litre karışım / asma | 2–3 uygulama / sezon |
| Zeytin Ağacı | 3–5 litre karışım / ağaç | 2 uygulama / sezon |
| Meyve Ağaçları | 2–4 litre karışım / ağaç | 2–3 uygulama / sezon |
| Domates, Biber | 300–400 ml / bitki sırası | 10–15 günde bir |
| Süs Bitkileri | 100–200 ml / saksı | 1–2 uygulama |
Bu miktarlar genel rehber niteliğindedir. Bitkinin boyu, yaprak yoğunluğu ve uygulama amacı oranları etkileyebilir.
5. Yağış ve Rüzgar Etkisi
Uygulama sırasında rüzgar şiddeti 10 km/s’yi geçmemelidir.
Rüzgarlı hava, ilacın dağılmasına ve komşu bitkilere istem dışı bulaşmasına neden olabilir.
Ayrıca uygulamadan sonraki 24 saat içinde yağmur bekleniyorsa, ilaçlama ertelenmelidir. Çünkü bordo bulamacı yaprak yüzeyinden kolayca yıkanır ve koruyuculuğunu kaybeder.
6. Diğer İlaçlarla Karıştırma Durumu
Bordo bulamacı bazik bir karışımdır. Bu nedenle fosforlu, yağ bazlı veya asidik ilaçlarla kesinlikle karıştırılmamalıdır.
Yanlış karışımlar kimyasal tepkimeye girer, etkinlik düşer veya bitkide fitotoksik etki (yanma) görülür.
Tavsiye: Bordo bulamacı her zaman tek başına kullanılmalıdır.
Diğer ilaçlarla uygulama gerekiyorsa araya en az 10 gün süre bırakılmalıdır.
7. İlaçlama Ekipmanlarının Temizliği
Uygulama bittikten sonra:
- Püskürtme tankı bol suyla yıkanmalı, içinde ilaç kalıntısı bırakılmamalıdır.
- Metal aksamlar mümkünse yıkanıp kurulanmalıdır; çünkü bakır sülfat metalleri aşındırır.
- Kullanılmış su kaynaklara dökülmemelidir. Bahçe toprağında küçük bir çukur açılarak dökülmesi daha güvenlidir.
8. Uygulama Sonrası Gözlemler
İlaçlamadan sonraki birkaç gün içinde:
- Bitki yapraklarında mavi film tabakası gözle görülmelidir.
- Eğer film tabakası yağmur veya rüzgârla silinirse uygulama tekrarlanmalıdır.
- Yapraklarda sararma, kıvrılma veya yanık belirtileri varsa karışım oranı yeniden gözden geçirilmelidir.
9. Uygulama Sıklığına Dikkat
Bordo bulamacı mantar hastalıklarına karşı koruyucu bir ilaçtır, tedavi edici değildir.
Yani hastalık başladıktan sonra değil, başlamadan önce kullanılmalıdır.
Bu nedenle uygulama sıklığı iklim koşullarına göre ayarlanır:
| Hava Koşulu | Uygulama Aralığı |
|---|---|
| Yağışlı – nemli | 10–15 günde bir |
| Kuru – ılıman | 20–25 günde bir |
| Soğuk ve kapalı hava | Sezon başı ve sonu yeterli |
10. Uygulamada Sık Yapılan Hatalar
| Hata | Sonuç |
|---|---|
| Aşırı yoğun karışım (%2 ve üzeri) | Yaprak yanıkları, meyve dökülmesi |
| Sıcak havada ilaçlama | Bitki yüzeyinde lekelenme |
| Islak yapraklara uygulama | İlacın akması, etkisizleşme |
| Rüzgarlı havada püskürtme | Dengesiz kaplama, ilaç kaybı |
| Karışımı bekletip tekrar kullanma | Etkinlik düşer, çökelti oluşur |
Sonuç
Bordo bulamacı ile ilaçlama, doğru şekilde yapıldığında bitkileri mantar hastalıklarına karşı uzun süre korur.
Ancak bu uygulama “fazla yaparsam daha iyi olur” mantığıyla değil, dengeli, planlı ve hava koşullarına uygun biçimde yapılmalıdır.
Bitki yüzeyinde düzgün, ince bir mavi tabaka oluştuysa uygulama başarılı sayılır.
Bordo Bulamacının Üzüm Bağlarında Kullanımı
Üzüm bağları, özellikle mildiyö (Plasmopara viticola), külleme (Uncinula necator) ve ölü kol hastalığı (Eutypa lata) gibi mantar kaynaklı hastalıkların en çok görüldüğü alanlardır.
Bordo bulamacı, bu hastalıklara karşı en etkili koruyucu çözümlerden biri olarak yüzyıllardır kullanılmaktadır.
Doğru zaman ve oranlarda uygulandığında, bağın hem yaprak hem de sürgün sağlığını uzun süre korur.
1. Bordo Bulamacının Bağda Kullanım Amacı
Üzüm asmalarında bordo bulamacının temel amacı:
- Mantar sporlarının yaprak yüzeyine tutunmasını engellemek,
- Dal ve gövdelerde kışlayan hastalık etkenlerini yok etmek,
- Yeni sürgünlerin hastalıklardan arınmış biçimde gelişmesini sağlamak,
- Bağda sezon boyu sağlıklı yaprak dokusu oluşturmak,
- Kış ilaçlamasında kabuk altı mantarlarının yayılmasını önlemektir.
Yani bordo bulamacı, bağda hastalığı tedavi etmek için değil, başlamadan önce koruma sağlamak için kullanılır.
2. Bağlarda Görülen Başlıca Hastalıklar ve Bordo Bulamacı Etkisi
| Hastalık Adı | Etken Mikroorganizma | Bordo Bulamacının Etkisi |
|---|---|---|
| Mildiyö | Plasmopara viticola | Yaprak yüzeyine tutunmayı engeller |
| Ölü kol hastalığı | Eutypa lata | Kışlayan mantar sporlarını yok eder |
| Siyah çürüklük | Guignardia bidwellii | Yaprak ve meyve kabuğundaki sporları kurutur |
| Antraknoz | Elsinoë ampelina | Sürgün yaralarında gelişimi durdurur |
Bu hastalıklar çoğunlukla ilkbahar yağmurlarıyla yayılır, bu nedenle bordo bulamacı uygulaması da bu döneme denk getirilmelidir.
3. Üzümde Uygulama Zamanı
Bordo bulamacı bağlarda genellikle yılda 2–3 kez uygulanır.
Uygulama takvimi aşağıdaki gibidir:
| Dönem | Zaman | Amaç |
|---|---|---|
| 1. İlaçlama | Göz patlamadan önce (Şubat–Mart) | Kışlayan mantar sporlarını yok etmek |
| 2. İlaçlama | Çiçeklenmeden hemen önce (Nisan–Mayıs) | Mildiyöye karşı koruma sağlamak |
| 3. İlaçlama | Hasattan 3–4 hafta önce (Temmuz–Ağustos) | Yaz dönemi mantar baskısını azaltmak |
Not: Yağışın fazla olduğu bölgelerde 4. bir uygulama gerekebilir, ancak bu durumda karışım oranı düşürülmelidir (%0,5 civarı).
4. Üzümde Kullanılacak Karışım Oranı
Bağlarda genellikle %1’lik bordo bulamacı yeterlidir.
Bu oran, 10 litre suya 100 g bakır sülfat + 100 g sönmüş kireç anlamına gelir.
Ancak:
- Genç asmalarda veya taze sürgün döneminde %0,5 oranı tercih edilmelidir.
- Kışlık gövde ilaçlamalarında %2 oranına kadar çıkılabilir.
5. Uygulama Şekli
Bordo bulamacı, bağda püskürtme yöntemiyle uygulanır.
Amaç, her yaprak ve dalın tamamen mavi film tabakasıyla kaplanmasıdır.
Uygulama adımları:
- Rüzgarsız, yağışsız bir gün seçilir.
- Püskürtme başlığı “sisleme” moduna alınır.
- Alt yapraklardan başlanarak yukarı doğru ilaçlama yapılır.
- Yaprak alt yüzeyleri de mutlaka kaplanmalıdır.
- Uygulama sonrası bitki yüzeyi açık mavi renkte olmalıdır.
6. Bordo Bulamacının Bağda Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar
- İlaçlamadan sonraki 24 saat içinde yağmur yağarsa, uygulama tekrarlanmalıdır.
- Asmalar yeni yaprak açarken yüksek konsantrasyonlu karışım kullanılmamalıdır.
- Uygulama güneş altında veya rüzgarlı havada yapılmamalıdır.
- Yaprak sararması, kıvrılma veya yanık lekesi görülürse oran düşürülmelidir.
7. Bağda Kullanım Miktarı (Dönüm Bazında)
| Bağ Yaşı | Bordo Bulamacı Miktarı | Uygulama Sıklığı |
|---|---|---|
| 1–2 yaş bağ | 10–15 litre | Yılda 2 kez |
| 3–5 yaş bağ | 20–25 litre | Yılda 3 kez |
| 5 yaş üstü | 30–40 litre | Yılda 3 kez |
Bu miktarlar ortalama değerlerdir. Bağın sıklığı, hava durumu ve ilaçlama ekipmanına göre değişebilir.
8. Bordo Bulamacı ile Bağda Kombine Uygulamalar
Bordo bulamacı genellikle diğer bakırlı ilaçlar veya kükürt uygulamalarıyla dönüşümlü yapılır.
Örneğin:
- İlkbaharda bordo bulamacı,
- Yaz başında kükürt,
- Sonbaharda tekrar bordo bulamacı kullanılarak hastalık döngüsü kırılır.
Bu yöntem özellikle mildiyö ve külleme kombinasyonuna karşı oldukça etkilidir.
9. Uygulama Sonrası Bağ Bakımı
- İlaçlama sonrası asmanın üzeri mavi tabaka ile kaplanmışsa işlem başarılıdır.
- Yağmur sonrası film tabakası silinirse yeniden püskürtme yapılmalıdır.
- Sezon sonunda bordo bulamacı sayesinde kabuklar daha sağlam, sürgün uçları ise daha canlı kalır.
- Hasat döneminde bakır kalıntısı riski olmaması için en az 20 gün bekleme süresi bırakılmalıdır.
10. Üzümde Bordo Bulamacının Faydaları
| Fayda | Açıklama |
|---|---|
| Hastalık koruması | Mildiyö ve ölü kol hastalığına karşı kalkan oluşturur |
| Doğal çözüm | Organik tarımda kullanılabilir |
| Uzun süreli etki | Yağmurla yıkanmadıkça 10–15 gün koruma sağlar |
| Toprak dostu | Doğru oranda kullanıldığında çevreye zararsızdır |
| Ürün kalitesi | Yaprak sağlığını koruyarak salkım kalitesini artırır |
Sonuç
Bordo bulamacı, üzüm bağlarında hastalıkların önüne geçmek için vazgeçilmez bir uygulamadır.
Erken dönemde yapılan 2–3 uygulama, sezon boyu mildiyö ve mantar baskısını büyük ölçüde azaltır.
Ancak yüksek sıcaklık, yanlış oran veya zamansız uygulama, bitkide zarara yol açabileceği için üreticiler yerel hava koşullarına ve bağın gelişim evresine göre planlama yapmalıdır.
Zeytin ve Meyve Ağaçlarında Bordo Bulamacı Uygulaması
Bordo bulamacı, zeytinliklerde ve meyve bahçelerinde mantar ve bakteriyel hastalıkların önlenmesinde en güvenilir doğal çözümlerden biridir.
Hem zeytin ağaçlarında görülen dal yanıklığı (Pseudomonas savastanoi) gibi bakteriyel enfeksiyonlara hem de elma, armut, kayısı, şeftali gibi meyve ağaçlarındaki kara leke, monilya ve pas hastalıklarına karşı koruma sağlar.
Bu nedenle kış ve ilkbahar dönemlerinde yapılan bordo bulamacı uygulaması, ağaçların sezon boyunca sağlıklı kalmasında büyük rol oynar.
1. Zeytin Ağaçlarında Bordo Bulamacı Kullanımı
Zeytin, Akdeniz ikliminin en dayanıklı bitkilerinden biri olmasına rağmen, nemli ve ılıman havalarda mantar ve bakteriyel hastalıklara açık hale gelir.
Özellikle dal yanıklığı hastalığı, üreticilerin en büyük sorunlarından biridir. Bordo bulamacı bu hastalığa karşı önleyici etki gösterir.
Uygulama Takvimi:
| Dönem | Zaman | Amaç |
|---|---|---|
| 1. Uygulama | Hasattan hemen sonra (Kasım–Aralık) | Ağaç kabuklarındaki yaralardan girebilecek bakterileri yok etmek |
| 2. Uygulama | Çiçeklenme öncesi dönem (Mart–Nisan) | Dal yanıklığı ve fumaj hastalıklarına karşı koruma sağlamak |
Not: Yağışlı kışlarda dal yanıklığı riski artar; bu dönemlerde 3. bir uygulama gerekebilir.
Karışım Oranı:
Zeytinliklerde genellikle %1’lik bordo bulamacı kullanılır (10 litre suya 100 g göztaşı + 100 g sönmüş kireç).
Uygulama Şekli:
- Püskürtme, ağacın tepe tacı dahil tüm yüzeyini kaplamalıdır.
- Gövde ve dallara fırça ile uygulanması da etkilidir.
- Ağaç kabuklarında mavi tabaka görünene kadar ilaçlama yapılmalıdır.
2. Zeytinde Bordo Bulamacının Sağladığı Faydalar
| Faydası | Açıklama |
|---|---|
| Dal yanıklığını önler | Bakteriyel enfeksiyonlara karşı koruma sağlar |
| Fumaj (karaballık) oluşumunu azaltır | Zeytin yüzeyindeki mantar tabakalarını kurutur |
| Yeni sürgünleri korur | Çiçeklenme öncesi yapılan uygulama çiçek dökümünü azaltır |
| Kabuk ve yaraları iyileştirir | Sönmüş kireç doku onarımını destekler |
| Organik üretime uygundur | Kimyasal kalıntı bırakmaz |
3. Meyve Ağaçlarında Bordo Bulamacı Kullanımı
Bordo bulamacı, elma, armut, kayısı, şeftali, erik, vişne ve kiraz gibi meyve ağaçlarında çok yönlü bir koruma sağlar.
Bu ağaçlarda genellikle fungal hastalıklar (pas, monilya, yaprak lekesi) yaygındır ve özellikle yağışlı bahar dönemlerinde hızla ilerler.
Uygulama Takvimi:
| Dönem | Zaman | Amaç |
|---|---|---|
| 1. Uygulama | Tomurcuklar uyanmadan önce (Şubat–Mart) | Kabuk altı mantarlarını yok etmek |
| 2. Uygulama | Yaprak dökümü sonrası (Kasım) | Dallarda kalan sporları temizlemek |
| 3. Uygulama (isteğe bağlı) | Çiçeklenme sonrası | Pas ve kara leke riskini azaltmak |
Karışım Oranı:
Genellikle %1’lik çözelti tercih edilir. Ancak şeftali ve kayısı gibi hassas ağaçlarda oran %0,5’e düşürülebilir.
4. Farklı Meyve Ağaçları İçin Uygulama Ayrıntıları
| Meyve Türü | Uygulama Zamanı | Hedeflenen Hastalık | Bordo Bulamacı Oranı |
|---|---|---|---|
| Elma | Tomurcuk uyanmadan önce | Kara leke, pas | %1 |
| Armut | Çiçeklenmeden önce | Bakteriyel yanıklık | %1 |
| Kayısı | Göz patlamadan önce | Monilya, yaprak deliği | %0,5 |
| Şeftali | Yaprak dökümü sonrası | Külleme, yaprak kıvırcıklığı | %0,5 |
| Erik | Kış sonu | Dal yanıklığı | %1 |
| Kiraz/Vişne | Hasat sonrası | Monilya ve dal kuruması | %1 |
5. Uygulama Şekli ve Dikkat Edilecekler
- Ağaçların her tarafı mavi bir film tabakasıyla kaplanmalıdır.
- Gövde, kalın dallar ve özellikle yara bölgeleri fırça yardımıyla iyice sürülmelidir.
- İlaçlama yağışsız ve rüzgarsız günlerde yapılmalıdır.
- Çiçeklenme dönemine çok yakın yapılan uygulamalardan kaçınılmalıdır; aksi hâlde çiçek dökümü yaşanabilir.
- Genç fidanlarda düşük oranlı (%0,5) karışım tercih edilmelidir.
6. Ağaçlarda Kullanım Sıklığı
| Ağaç Yaşı | Yıllık Uygulama Sayısı | Ortalama Miktar (ağaç başına) |
|---|---|---|
| 1–3 yaş | 1–2 kez | 1–2 litre |
| 4–7 yaş | 2 kez | 3–4 litre |
| 8 yaş ve üzeri | 2–3 kez | 5–6 litre |
Bu değerler, ağacın boyutuna, yaprak yoğunluğuna ve hastalık geçmişine göre değişebilir.
7. Bordo Bulamacı Uygulamasında Yaygın Hatalar
| Hata | Sonuç |
|---|---|
| Çiçeklenme döneminde uygulama | Çiçek dökümü, verim kaybı |
| Güneşli havada püskürtme | Yaprak yanıkları |
| Oranı yüksek karışım | Kabuk çatlaması |
| Yetersiz karışım | Hastalık koruması zayıf kalır |
| Yağışlı günde ilaçlama | Karışım yıkanır, etkisizleşir |
8. Zeytin ve Meyve Bahçelerinde Uzun Vadeli Etki
Bordo bulamacı doğru şekilde uygulandığında:
- Ağaç gövdelerinde koruyucu bakır tabakası oluşturur.
- Mantar ve bakterilerin yaralardan girmesini engeller.
- Sezon boyunca yaprak dokusunun sağlıklı kalmasını sağlar.
- Budama sonrası yapılan uygulama, kesik yüzeylerin dezenfeksiyonunu destekler.
9. Organik Tarımda Bordo Bulamacı Kullanımı
Bordo bulamacı, organik sertifikalı birçok tarım işletmesinde kullanılabilir.
Ancak yıllık toplam bakır kullanım miktarı sınırlandırılmıştır.
Avrupa organik tarım standartlarına göre:
Yıllık bakır miktarı 4 kg/ha’ı (hektar başına 4 kilogram) geçmemelidir.
Bu sınırın aşılması, toprakta bakır birikimine neden olur.
Sonuç
Zeytin ve meyve ağaçlarında bordo bulamacı, doğal, kalıntısız ve uzun etkili bir koruma sağlar.
Kış sonu ve yaprak dökümü sonrası yapılan uygulamalar, yıl boyu hastalık baskısını azaltır.
Doğru oran, doğru zaman ve uygun hava koşullarıyla uygulandığında, bu geleneksel karışım modern tarımın hâlâ en güvenilir koruyucularından biridir.
Bordo Bulamacının Faydaları ve Etki Mekanizması
Bordo bulamacı, sadece yüzyıllardır kullanılan geleneksel bir karışım değil; aynı zamanda modern tarımda hâlâ etkisini kanıtlamış, çok yönlü bir koruyucu ilaçtır.
Hem bitki sağlığını korur hem de toprağın biyolojik dengesine zarar vermez. Bu yönüyle, özellikle organik tarım uygulamalarında vazgeçilmezdir.
Faydaları yalnızca hastalık önleme ile sınırlı değildir; bitkinin genel dayanıklılığını artırarak ürün kalitesine de katkı sağlar.
1. Bordo Bulamacının Başlıca Faydaları
| Fayda Alanı | Açıklama |
|---|---|
| Hastalık Önleme | Mantar ve bakteriyel etkenlerin yaprak yüzeyine tutunmasını engeller. |
| Doğal Koruma | Kimyasal içermez, organik üretim sistemlerine uygundur. |
| Toprak Dostu | Aşırı kullanılmadığında mikroorganizmalara zarar vermez. |
| Uzun Süreli Etki | Yaprak yüzeyinde koruyucu bir film oluşturarak 10–15 gün süren koruma sağlar. |
| Doku Onarımı | Kireç bileşeni, kabuk yaralarının iyileşmesine yardımcı olur. |
| Yaprak Sağlığı | Sağlıklı yaprak yapısı sayesinde fotosentez artar, verim yükselir. |
| Kalıntısız Üretim | Hasat öncesi bekleme süresiyle doğada iz bırakmadan çözünür. |
2. Etki Mekanizması Nasıl Çalışır?
Bordo bulamacının etkisi, bakır iyonlarının (Cu²⁺) mikroorganizmalar üzerindeki öldürücü gücüne dayanır.
Çalışma Prensibi:
- Uygulama sonrası bitki yüzeyinde ince bir bakır tabakası oluşur.
- Mantar veya bakteri sporları bu yüzeye temas ettiğinde bakır iyonları hücre zarına geçer.
- Bakır iyonları, mikrobun enzim sistemlerini ve protein sentezini bozar.
- Mikroorganizma enerji üretemez ve ölür.
- Bu koruyucu tabaka, yağışla yıkanmadığı sürece bitkiyi haftalarca korur.
Bu etki sayesinde bordo bulamacı koruyucu (preventif) özellik taşır, tedavi edici (curatif) değildir.
Yani hastalık başlamadan önce uygulanmalıdır.
3. Bitki Üzerindeki Etkileri
- Yaprak yüzeyinde film tabakası oluşturur ve patojen girişini engeller.
- Kabuk yaralarını kaplar, özellikle budama sonrası koruma sağlar.
- Yeni sürgünlerde dayanıklılık geliştirir.
- Fotosentez verimini artırır, yaprak yüzeyi sağlıklı kalır.
- Verim ve meyve kalitesine dolaylı katkı sağlar.
Uzun vadeli kullanımlarda, bakırın toprakta birikmesini önlemek için yılda en fazla 2–3 uygulama yapılmalıdır.
4. Toprak ve Bitki Fizyolojisine Katkısı
Bordo bulamacı, yalnızca yüzey koruması sağlamaz; zamanla toprağa karışan küçük miktardaki bakır iyonları, mikro element eksikliğini dengeleyici etki gösterebilir.
Özellikle bakır eksikliğine duyarlı bitkilerde (üzüm, elma, zeytin) bu durum büyüme performansını olumlu etkiler.
Ancak aşırı kullanımı toprakta Cu birikimi yapabilir.
Bu nedenle dengeli uygulama çok önemlidir.
| Kullanım Şekli | Etkisi | Dikkat Edilmesi Gereken |
|---|---|---|
| Dengeli uygulama | Mikro element desteği sağlar | Toprak biyolojisi korunur |
| Aşırı uygulama | Bakır birikimi, solucan azalması | 3 uygulamayı geçmemek gerekir |
5. Bitki Türlerine Göre Öne Çıkan Faydaları
| Bitki Grubu | Bordo Bulamacının Sağladığı Faydalar |
|---|---|
| Üzüm | Mildiyö, ölü kol hastalığına karşı güçlü koruma sağlar; salkım çürüklüğünü önler. |
| Zeytin | Dal yanıklığını engeller, yaprak kararmasını azaltır. |
| Meyve Ağaçları | Monilya, kara leke, pas gibi hastalıklara karşı etkili bariyer oluşturur. |
| Sebzeler (Domates, Biber) | Mildiyö ve yaprak leke hastalıklarını önler. |
| Süs Bitkileri | Yaprak dökülmesini azaltır, dekoratif görünümü korur. |
6. Yağış ve Sıcaklık Etkisi
Bordo bulamacı serin ve kuru hava koşullarında en yüksek etkiyi gösterir.
Yağış karışımı yıkar, sıcaklık ise kimyasal etkinliğini azaltabilir.
| Koşul | Etki Durumu |
|---|---|
| Serin – kuru hava | En yüksek etki |
| Yağmurlu hava | Etki azalır, yeniden uygulama gerekir |
| Yüksek sıcaklık (>28 °C) | Yaprak yanıkları riski artar |
| Don tehlikesi | Uygulama yapılmamalıdır |
7. Toprak Sağlığı Açısından Önemi
Bordo bulamacı, doğada kolay çözünebilir olmasıyla çevre dostu bir preparat kabul edilir.
Bakır ve kireç, toprağın pH dengesine zarar vermez; aksine bazı durumlarda mantar kökenli hastalıkların kök çevresinde oluşmasını engeller.
Ancak sürekli ve yüksek dozda kullanımı şu riskleri doğurabilir:
- Toprakta bakır birikimi
- Solucan ve faydalı bakterilerin azalması
- Mikrobesin dengesizliği
Bu nedenle organik maddece zengin topraklarda kullanım aralığı 2–3 yılda bire indirilebilir.
8. Bordo Bulamacı ile Bitki Gelişimi Arasındaki İlişki
Yaprak sağlığı korunan bitkilerde:
- Fotosentez oranı yükselir, bu da daha dolgun meyveler demektir.
- Sürgün gelişimi hızlanır, yeni dallar güçlü çıkar.
- Hasat kalitesi artar, çünkü mantar kaynaklı deformasyonlar azalır.
- Bitkinin bağışıklığı güçlenir, sonraki yıllarda hastalık baskısı azalır.
9. Bordo Bulamacı ve Kimyasal İlaç Karşılaştırması
| Özellik | Bordo Bulamacı | Kimyasal Fungusitler |
|---|---|---|
| Etki türü | Koruyucu | Hem koruyucu hem tedavi edici |
| İçerik | Doğal (bakır + kireç) | Sentetik kimyasallar |
| Toprak etkisi | Genellikle zararsız | Mikrobiyal dengeyi bozabilir |
| Kalıntı riski | Düşük | Yüksek |
| Organik tarıma uygunluk | Evet | Hayır (çoğu) |
10. Uzun Vadeli Faydalar
- Düzenli kullanımda bitki dokularında dayanıklılık artışı sağlar.
- Kışlık uygulamalar, sonraki sezonda hastalık bulaşmasını büyük ölçüde engeller.
- Ekonomiktir; diğer ilaçlara göre maliyeti düşüktür.
- Doğal dengeyi korur; arılar, böcekler ve toprak canlıları için zararsızdır.
- Doğru kullanıldığında bitki ömrünü uzatır.
Sonuç
Bordo bulamacı, bitkileri yalnızca korumakla kalmaz, aynı zamanda doğal bağışıklıklarını destekleyerek verim artışına da katkı sağlar.
Etki mekanizması basit ama güçlüdür: bitkiyi görünmez bir “bakır kalkanı” ile sarar ve hastalık etkenlerinin girişini engeller.
Bu nedenle hem geleneksel hem modern tarımda, özellikle de organik üretimde, bordo bulamacı hâlâ en güvenilir doğal koruyucu olarak öne çıkar.
Bordo Bulamacı Uygularken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Bordo bulamacı doğal ve etkili bir koruyucu ilaç olsa da, yanlış zaman, yanlış oran veya hatalı uygulama tekniği bitkide ciddi zararlara neden olabilir.
Bazı durumlarda yaprak yanıkları, çiçek dökümü, verim kaybı hatta fidan ölümüne kadar uzanan sorunlar yaşanabilir.
Bu nedenle uygulama öncesi, sırası ve sonrasında dikkat edilmesi gereken kurallar titizlikle uygulanmalıdır.
1. Uygulama Zamanını Doğru Seçin
Bordo bulamacı koruyucu amaçla kullanılır; yani hastalık başlamadan önce uygulanmalıdır.
En uygun dönemler:
- Kış sonunda (yapraklar döküldükten sonra)
- İlkbahar başında (tomurcuk patlamadan önce)
Bu dönemlerde yapılan uygulama, kıştan kalan mantar ve bakteriyel sporların yok edilmesini sağlar.
Hastalık başladıktan sonra yapılan uygulamalar tedavi etmez, yalnızca yayılmayı yavaşlatır.
2. Hava Koşullarına Dikkat Edin
- Yağışlı havalarda bordo bulamacı uygulanmamalıdır; yağmur, karışımı yıkar ve etkisini yok eder.
- Rüzgarlı günlerde yapılan uygulamalarda ilaç düzgün dağılmaz, komşu bitkilere taşınabilir.
- Güneşli öğle saatleri yaprak yanıklarına neden olabilir.
- En ideal zaman: Sabah erken (08.00–11.00) veya akşamüstü serin saatlerdir.
| Hava Durumu | Uygunluk | Açıklama |
|---|---|---|
| Serin ve bulutlu |  Uygun | En ideal ortam |
| Rüzgarlı |  Uygun değil | Püskürtme savrulur |
| Yağmurlu | Uygun değil | Karışım yıkanır |
| Güneşli / sıcak (>28°C) |  Riskli | Yaprak yanıkları olabilir |
3. Karışımın pH Dengesini Kontrol Edin
Bordo bulamacının pH’ı 7–8 arasında (nötr veya hafif bazik) olmalıdır.
pH düşükse (asidik ortam) bitki dokuları zarar görür.
Basit test: Temiz bir bıçak karışıma batırılır; metal kızarırsa karışım fazla asidiktir, az miktarda kireç eklenmelidir.
4. Kullanılan Kaplar ve Ekipmanlar
- Bordo bulamacı metal kaplarda hazırlanmaz; çünkü bakır sülfat metalleri aşındırır.
- Plastik, ahşap veya cam kaplar tercih edilmelidir.
- Püskürtme makineleri uygulama öncesi temiz ve kuru olmalıdır.
- Kullanım sonrası tank ve memeler bol suyla yıkanmalıdır.
5. Konsantrasyonu Bitkiye Göre Ayarlayın
Her bitki türü bordo bulamacına aynı şekilde tepki vermez.
Hassas bitkilerde düşük oran, odunsu bitkilerde yüksek oran tercih edilmelidir.
| Bitki Türü | Karışım Oranı | Açıklama |
|---|---|---|
| Üzüm, Zeytin | %1 | Standart oran |
| Meyve Ağaçları | %1 | Kış dönemi için uygun |
| Domates, Biber | %0,5 | Yaprak hassasiyetine dikkat edilmeli |
| Şeftali, Kayısı | %0,5 | Çiçeklenme döneminde kullanılmaz |
| Fidan Gövdeleri | %2 | Yara koruma amaçlı sürülür |
6. Karışımı Taze Hazırlayın
Bordo bulamacı hazırlandıktan sonraki 24 saat içinde kullanılmalıdır.
Bekleyen karışımda kireç dibe çöker, bakır oranı değişir ve karışım etkisiz hale gelir.
Kalan karışım toprağa veya suya dökülmemelidir.
Bahçenin uzak bir köşesinde küçük bir çukur kazılarak gömülmesi çevre açısından daha güvenlidir.
7. Uygulama Sıklığını Aşmayın
Fazla kullanım, toprağa gereksiz bakır yükü bırakır.
Bu da faydalı bakterilerin azalmasına, uzun vadede toprak verimliliğinin düşmesine neden olur.
- Normal koşullarda: Yılda 2–3 uygulama yeterlidir.
- Yağışlı ve hastalık riski yüksek yıllarda: En fazla 4 uygulama yapılabilir.
4’ten fazla uygulama hem ekonomik kayıptır hem de toprağın biyolojik dengesini bozar.
8. Güvenlik Önlemleri Alın
Bordo bulamacı doğal olsa da, içeriğindeki bakır sülfat cilt ve göz için tahriş edici olabilir.
Uygulama sırasında:
- Eldiven, maske, gözlük ve uzun kollu giysi giyilmelidir.
- Uygulama sırasında sigara içilmemeli, yiyecek tüketilmemelidir.
- Temas eden bölgeler bol suyla yıkanmalıdır.
- Çocuklar ve evcil hayvanlar uygulama alanına yaklaştırılmamalıdır.
9. Karışımı Diğer İlaçlarla Karıştırmayın
Bordo bulamacı bazik (alkali) yapıda bir karışımdır.
Asidik veya yağ bazlı kimyasallarla karıştırılırsa kimyasal tepkimeye girer ve etkisini kaybeder.
Ayrıca karışım sonrası yosunlaşma, pıhtılaşma ve püskürtme tıkanması yaşanabilir.
Önemli: Bordo bulamacı her zaman tek başına kullanılmalıdır.
Diğer ilaçlarla kombinasyon gerekiyorsa araya 10–15 gün zaman bırakılmalıdır.
10. Uygulama Sonrası Gözlem Yapın
İlaçlamadan 2–3 gün sonra bitkide şu durumlara dikkat edilmelidir:
- Yaprak yüzeyinde düzgün mavi tabaka oluşmuş mu?
- Yapraklarda yanma, sararma veya kıvrılma var mı?
- Aşırı akıntı olmuş mu?
Bu kontroller, sonraki uygulamalarda karışım oranını doğru ayarlamanıza yardımcı olur.
11. Hasat Öncesi Bekleme Süresi
Bordo bulamacı uygulamasından sonra hasada kadar en az 20–30 gün beklenmelidir.
Bu süre, bitkideki bakır kalıntısının doğal yollarla çözülmesini sağlar.
| Bitki Türü | Bekleme Süresi |
|---|---|
| Üzüm | 21 gün |
| Domates | 20 gün |
| Elma–Armut | 25 gün |
| Zeytin | 30 gün |
12. Uygulama Sonrası Toprak ve Çevreye Duyarlılık
Bordo bulamacı doğaya zarar vermeyen bir karışımdır, ancak fazla kullanımı bakır birikimi yaratabilir.
Bu yüzden her 2–3 yılda bir toprak analizi yaptırılmalı, gerekirse ara verilmelidir.
Artık ilaçlar dere, kanal veya içme suyuna karıştırılmamalıdır.
Sonuç
Bordo bulamacı doğru şekilde uygulandığında, bitkilerde mantar ve bakteriyel hastalıklara karşı güçlü bir kalkan oluşturur.
Ancak oran, zamanlama ve çevresel koşullar göz ardı edilirse bu faydalı karışım bitkiyi korumak yerine zarar verebilir.
Özetle:
- Doğru oran
- Doğru zaman
- Uygun hava koşulları
- Güvenli kullanım
Bu dört ilkeye dikkat edildiğinde bordo bulamacı, her üretici için doğal, ekonomik ve uzun ömürlü bir koruma çözümüdür.
Bordo Bulamacının Zararları veya Yanlış Kullanım Sonuçları
Her ne kadar bordo bulamacı doğal içerikli ve organik tarıma uygun bir karışım olsa da, yanlış oran, zamansız uygulama veya aşırı kullanım durumlarında hem bitki hem de toprak sağlığı açısından olumsuz etkiler ortaya çıkabilir.
Bu zararların çoğu, karışımın hazırlanma ve uygulama hatalarından kaynaklanır.
Dolayısıyla bordo bulamacının zararları, kendisinden çok hatalı kullanımından doğar.
1. Bitkiler Üzerindeki Zararlar
Yanlış hazırlanmış veya yanlış zamanda uygulanmış bordo bulamacı, bitkilerde ciddi fiziksel hasarlara neden olabilir.
Bu zararlar çoğunlukla yüksek bakır oranı ya da yüksek sıcaklıkta yapılan uygulamalardan kaynaklanır.
| Zarar Türü | Belirtiler | Neden |
|---|---|---|
| Yaprak Yanıkları | Yapraklarda kahverengi lekeler, kurumalar | Aşırı bakır konsantrasyonu veya sıcak havada uygulama |
| Yaprak Sararması | Yaprak damarlarının solması | Bakır toksisitesi |
| Çiçek Dökümü | Çiçeklenme döneminde uygulama | Zamanlama hatası |
| Sürgün Kuruması | Genç sürgünlerin uçtan geriye kuruması | Asidik karışım kullanımı (kireç az) |
| Verim Düşüşü | Meyve tutumunda azalma | Aşırı ilaçlama veya karışım kalıntısı |
| Meyve Kabuk Lekeleri | Hasada yakın dönemde uygulama | Kalıntı ve yanma etkisi |
Bu belirtiler görüldüğünde, bir sonraki uygulamada karışım oranı mutlaka düşürülmelidir.
2. Toprak Üzerindeki Zararlar
Bordo bulamacının içeriğindeki bakır, uzun yıllar boyunca aynı alanda kullanıldığında toprakta birikmeye başlar.
Bu durum kısa vadede fark edilmez ancak uzun vadede toprak biyolojisini olumsuz etkiler.
Toprakta biriken fazla bakırın sonuçları:
- Toprak solucanlarının azalması
- Faydalı bakterilerin ölmesi
- Bitki köklerinin zayıflaması
- Toprak geçirgenliğinin azalması
- pH dengesinin bozulması
Aşağıdaki tablo, bu etkinin yoğunluğunu özetler:
| Uygulama Sıklığı | Topraktaki Bakır Birikimi | Olası Sonuç |
|---|---|---|
| 1–2 kez / yıl | Düşük | Güvenli |
| 3–4 kez / yıl (üst üste yıllar) | Orta | Mikroorganizma azalması |
| 5 yıl ve üzeri yoğun kullanım | Yüksek | Toprak veriminde düşüş |
Öneri: Bordo bulamacı uygulanan arazilerde her 2–3 yılda bir toprak analizi yapılmalı, gerekirse 1 yıl ara verilmelidir.
3. İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkiler
Bordo bulamacı doğrudan insanlar için zehirli değildir, ancak yanlış temas veya soluma durumunda irritasyon (tahriş) oluşturabilir.
Dikkat edilmesi gerekenler:
- Gözle temas ederse bol suyla yıkanmalıdır.
- Deriyle uzun süreli temasta kızarıklık oluşabilir.
- Ağız yoluyla alınırsa mide bulantısı, kusma ve baş dönmesi görülebilir.
- Uygulama sırasında sigara içmek veya yemek yemek kesinlikle yasaktır.
Uzun süreli temas:
Yüksek miktarda bakır solunumu veya yutulması karaciğer ve böbreklerde birikmeye neden olabilir. Bu yüzden maske ve eldiven kullanımı hayati önem taşır.
4. Çevre ve Su Kaynakları Üzerindeki Zararlar
Bordo bulamacı doğal çözünür bir madde olsa da, doğrudan su kaynaklarına karıştığında balıklar ve sucul organizmalar için zararlı olabilir.
Bakır iyonları suda birikerek oksijen dengesini bozabilir.
Önlemler:
- Artan karışım dere, kanal veya göl sularına dökülmemelidir.
- İlaçlama alanı su kaynaklarına en az 15–20 metre mesafede olmalıdır.
- Artıklar toprağa gömülmeli veya kireçle nötralize edilmelidir.
5. Uygulama Hatalarından Kaynaklanan Zararlar
| Hatalı Uygulama | Sonuç |
|---|---|
| Kireç az, bakır fazla karışım | Bitki yüzeyinde yanma ve lekelenme |
| Çiçeklenme döneminde uygulama | Verim kaybı, çiçek dökümü |
| Güneşli havada ilaçlama | Yaprak kabarması ve kurumalar |
| Yağmur öncesi uygulama | Etkisiz ilaçlama, kaynak israfı |
| Bekletilmiş karışım kullanımı | Çökelti oluşumu, etkisizlik |
| Diğer ilaçlarla karıştırma | Kimyasal tepkime, püskürtme arızası |
6. Hayvanlar Üzerindeki Etkiler
Bordo bulamacı doğrudan hayvanlar için toksik değildir; ancak ıslak yaprakları yiyen küçükbaş hayvanlarda mide irritasyonu yapabilir.
Bu nedenle:
- Uygulama sonrası 2–3 gün boyunca hayvanların otlatılması önerilmez.
- Arıların yoğun olduğu dönemde ilaçlama yapılmamalıdır (özellikle çiçeklenme dönemi).
7. Bitki Türüne Göre Duyarlılık
Bazı bitkiler bordo bulamacına karşı daha hassastır.
Özellikle yaprak dokusu ince olan türlerde düşük oranlar tercih edilmelidir.
| Bitki Türü | Duyarlılık Durumu | Önerilen Oran |
|---|---|---|
| Şeftali, Kayısı | Yüksek | %0,5 |
| Domates, Biber | Orta | %0,5 |
| Üzüm, Zeytin | Düşük | %1 |
| Elma, Armut | Düşük | %1 |
| Süs Bitkileri | Çok yüksek | %0,3 |
8. Bakır Birikimi Nasıl Azaltılır?
- Bordo bulamacı uygulaması yağmur sonrası değil, kuru yaprakta yapılmalıdır.
- Uygulama sonrası organik madde ilavesi (kompost, humus) toprağın bakırı bağlama kapasitesini artırır.
- Gereksiz tekrarlar önlenmelidir.
- Toprağın pH değeri düzenli kontrol edilmelidir (ideali pH 6,5–7,5).
9. Alternatif Uygulama Stratejileri
- Hastalık riski düşük yıllarda sadece kış sonu uygulaması yeterlidir.
- Yağışlı ve riskli yıllarda erken uyarı sistemleri (meteorolojik takip) ile uygulama zamanlaması belirlenmelidir.
- Mantar baskısı yüksek bölgelerde bordo bulamacı yerine bakırlı sabun formülasyonları tercih edilebilir.
10. Sonuç
Bordo bulamacı yanlış kullanılmadığı sürece bitkilere zarar vermez, ancak “fazla kullanırsam daha iyi korur” düşüncesi tamamen yanlıştır.
Aşırı veya dikkatsiz uygulama, hem bitki hem toprak hem de çevre sağlığı için olumsuz sonuçlar doğurur.
Kısa özetle:
- Zamanında, doğru oranda ve uygun koşulda uygulanırsa:
Etkili ve güvenli - Aşırı, yanlış zamanda veya hatalı şekilde uygulanırsa: Bitki yanıkları, verim kaybı, toprak kirliliği
Evde Doğal Yöntemle Bordo Bulamacı Yapımı
Bordo bulamacı, çoğu üretici tarafından hazır şekilde satın alınsa da, aslında evde kolayca hazırlanabilecek bir karışımdır.
Doğru malzeme oranları ve adımlar izlendiğinde, tıpkı profesyonel ilaçlar kadar etkili bir sonuç elde edilir.
Üstelik bu yöntem, küçük bahçelerde, saksılarda veya hobi amaçlı bitki yetiştiriciliğinde doğayı koruyarak ilaçlama yapma imkânı sunar.
1. Evde Bordo Bulamacı Hazırlamak İçin Gerekli Malzemeler
Ev tipi bir karışım için aşağıdaki malzemelere ihtiyaç vardır:
| Malzeme | Miktar (5 litre su için) | Açıklama |
|---|---|---|
| Bakır sülfat (göztaşı) | 50 g | Mantar ve bakterilere karşı etken madde |
| Sönmüş kireç (kalsiyum hidroksit) | 50 g | pH dengeleme ve bitki koruma işlevi |
| Su | 5 litre | İki ayrı kapta kullanılacak |
| Plastik veya cam kaplar | 2 adet | Metal olmamalı; biri bakır, biri kireç için |
| Tahta karıştırıcı çubuk | 1 adet | Kimyasal reaksiyonları önlemek için metal kullanılmaz |
| Süzgeç veya tülbent | 1 adet | Tortuyu süzmek için |
| Koruyucu ekipman | Maske, eldiven, gözlük | Kişisel güvenlik için zorunlu |
Bu ölçüler %1’lik karışım oranına karşılık gelir ve küçük ölçekli bahçe uygulamaları için idealdir.
2. Karışımın Hazırlanma Sırası
Bordo bulamacı hazırlanırken karışım sırası çok önemlidir.
Yanlış sıra karışımın etkisini azaltır veya bitkiye zarar verecek pH değişimlerine neden olur.
Adım adım hazırlama süreci:
- Birinci Kap – Bakır Sülfat Çözeltisi (Mavi Su)
- 50 g bakır sülfatı 2,5 litre sıcak suda çözün.
- Tamamen çözülmesi için birkaç dakika karıştırın.
- İkinci Kap – Kireç Çözeltisi (Beyaz Su)
- 50 g sönmüş kireci 2,5 litre soğuk suyla karıştırın.
- Tortu kalmaması için karışımı süzgeçten geçirin.
- Birleştirme İşlemi
- Bakır sülfat çözeltisini kireçli suyun içine yavaşça dökün.
- Tersi yönde dökülürse karışım asidik hale gelir ve yakıcı olur.
- Tahta bir çubukla sürekli karıştırarak mavi renkte, süt kıvamında bir karışım elde edin.
Altın kural: Bakır kirece eklenir, kireç bakıra değil.
Bu sıraya dikkat edilmezse bitkilerde yanma ve yaprak lekesi oluşur.
3. pH Testi (Evde Basit Kontrol Yöntemi)
Profesyonel ölçüm cihazına gerek kalmadan, evde basit bir metal testiyle karışımın pH’ı kontrol edilebilir:
- Temiz bir bıçak veya çivi karışıma batırılır.
- Metal hemen kızarırsa karışım asidiktir, yani fazla bakır vardır.
- Renk değişmiyorsa karışım dengededir ve güvenle kullanılabilir.
Eğer karışım asidikse, bir miktar daha sönmüş kireç ekleyip yeniden karıştırın.
4. Karışımın Kıvamı ve Görünümü
Doğru hazırlanmış bordo bulamacı:
- Açık mavi-süt rengi görünümündedir.
- Tortusuz, homojen bir kıvama sahiptir.
- Hafif alkali (pH 7–8 civarı) özelliktedir.
Karışımda topaklanma, tortu veya yoğun renk farkı varsa karışım bozulmuş demektir ve kullanılmamalıdır.
5. Küçük Ölçekli Uygulama Örneği
Evde veya hobi bahçelerinde şu ölçüler yeterlidir:
| Uygulama Alanı | Gerekli Karışım (yaklaşık) | Uygulama Aralığı |
|---|---|---|
| 3–4 saksı bitkisi | 1 litre | 20 günde bir |
| 10 m² sebze bahçesi | 2–3 litre | Yağışlı havalarda 10–15 günde bir |
| 2–3 küçük meyve ağacı | 5 litre | Sezon başı ve sonu |
Not: Uygulamadan önce bitki yüzeyi kuru olmalı, karışım rüzgarsız ve gölgeli saatte uygulanmalıdır.
6. Evde Hazırlanan Karışımın Saklanması
Bordo bulamacı uzun süre saklanmaya uygun değildir.
Hazırlandıktan sonra en geç 24 saat içinde kullanılmalıdır.
Bekletilen karışımın kireç kısmı dibe çöker, bakır oranı değişir ve etkinliği düşer.
Artan karışım:
- Lavabo veya kanalizasyona dökülmemeli,
- Bahçenin bir köşesinde küçük bir çukur açılıp gömülmelidir.
- Bu çukurun üzeri toprakla kapatılmalıdır.
7. Uygulama Önerileri
Ev tipi bordo bulamacı, özellikle şu durumlarda etkili olur:
- Saksı bitkilerinde yaprak lekeleri ve küf başlangıcında,
- Küçük domates ve biber bahçelerinde mildiyö korumasında,
- Gül ve süs bitkilerinde pas hastalıklarına karşı önleyici olarak.
Uygulama Adımları:
- Sprey şişesi veya küçük el püskürtücüsü kullanın.
- Yaprak altı ve üstünü eşit şekilde kaplayın.
- Karışım akacak kadar yoğun uygulanmamalıdır.
- Uygulama sonrası bitki yüzeyinde ince bir mavi film tabakası kalmalıdır.
8. Evde Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Karışım hazırlarken çocuklar ve evcil hayvanlar uzak tutulmalıdır.
- Uygulama sonrası el ve yüz bol suyla yıkanmalıdır.
- Karışımda kullanılacak su kireçli değil, nötr veya hafif yumuşak su olmalıdır.
- Metalik ekipman (örneğin demir karıştırıcı) kullanılmamalıdır; bakırla tepkimeye girer.
9. Evde Hazırlanan Karışımın Avantajları
| Avantaj | Açıklama |
|---|---|
| Doğal ve düşük maliyetli | Evde kolayca hazırlanır, kimyasal içermez |
| Küçük ölçekli kullanım için ideal | Saksı, fide, balkon bitkileri için uygundur |
| Anında taze hazırlanabilir | Etkinliği maksimum olur |
| Toprak dostu | Az miktarda kullanıldığında çevreye zarar vermez |
| Kalıntı bırakmaz | Doğada kendiliğinden çözünür |
10. Sonuç
Evde bordo bulamacı hazırlamak hem kolay hem güvenlidir; yalnızca birkaç temel kuralın doğru uygulanması gerekir:
- Bakır kirece eklenmeli, tersi yapılmamalıdır.
- Karışım taze kullanılmalıdır.
- Oran korunmalı (%1’den fazla olmamalı).
Bu koşullar sağlandığında, ev yapımı bordo bulamacı; sebze, meyve ve süs bitkilerini doğal yollarla koruyan etkili bir çözelti haline gelir.
Küçük ölçekli üreticiler için ekonomik, çevre dostu ve güvenli bir alternatiftir.
